Το μεγάλο παζάρι Ομπάμα - Ερντογάν

Ο μεσολαβητικός ρόλος της Αγκυρας στη Μέση Ανατολή και στο Ιράν και το «μεγάλο παιχνίδι» με τους αγωγούς

Τη σαφή αναβάθμιση της Τουρκίας, που όλα δείχνουν ότι περιλαμβάνεται πλέον ως βασικός «συμπαίκτης» στα νέα στρατηγικά σχέδια των ΗΠΑ για την ευρύτερη περιοχή, επαναβεβαίωσε με τη χθεσινή, ιδιαίτερα κολακευτική για τη γείτονα, ομιλία του ενώπιον της τουρκικής Εθνοσυνέλευσης ο αμερικανός πρόεδροςΜπαράκ Ομπάμα. Πίσω όμως από τα χαμόγελα και τα ωραία λόγια η επίσκεψη Ομπάμα στην Τουρκία κρύβει ένα σκληρό «παζάρι» σε πλήθος θεμάτων αμοιβαίου ενδιαφέροντος: από τις αυξημένες ανάγκες των ΗΠΑ για βοήθεια στον πόλεμο του Αφγανιστάν ως τον «ακήρυχτο πόλεμο» των Τούρκων με τους αντάρτες του ΡΚΚ στο αυτονομημένο Βόρειο Ιράκ και από τον μεσολαβητικό ρόλο που καλείται να παίξει η Αγκυρα τόσο με το Ιράν όσο και με τη Συρία και τους Παλαιστινίους ως τη συνεργασία στο «μεγάλο παιχνίδι» με τους υπάρχοντες, όπως ο Μπακού- Τσεϊχάν, και τους σχεδιαζόμενους, όπως ο «Ναμπούκο», αγωγούς πετρελαίου και φυσικού αερίου που μεταφέρουν τα καύσιμα της Κασπίας Θάλασσας στη Δύση παρακάμπτοντας τη Ρωσία. Ως «αντάλλαγμα» για τη συνεργασία της Τουρκίας στους παραπάνω τομείς ο κ. Ομπάμα δεν προσφέρει μόνο τη βελτίωση των διμερών σχέσεων που έχουν «παγώσει» μετά το 2003, ως αποτέλεσμα της άρνησης της Αγκυρας να επιτρέψει τη διέλευση αμερικανικών στρατευμάτων προς το Ιράκ. Η πρόθεση των ΗΠΑ για αναβάθμιση του «διεθνούς» στάτους της Τουρκίας, όπως φάνηκε και από την πρόσκλησή της στη σύνοδο κορυφής του G20, η ανανέωση της υποστήριξης της Ουάσιγκτον στην ευρωπαϊκή προοπτική της Αγκυρας και βέβαια οι υποσχέσεις για γρήγορο «ξεπάγωμα» των τουρκικών διαπραγματεύσεων με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο για τη συνομολόγηση ενός ακόμη «δανείου σωτηρίας» είναι τα «κρυφά χαρτιά» του αμερικανού προέδρου σε αυτή τη διαπραγμάτευση. O κ. Ομπάμα συνέχισε και στην Τουρκία την «επίθεση γοητείας» που χαρακτήρισε ολόκληρη την ευρωπαϊκή περιοδεία του. Ξεκαθάρισε στην κοινή συνέντευξη με τον τούρκο ομόλογό του Αμπντουλάχ Γκιουλ ότι προσβλέπει στην Αγκυρα ως «γέφυρα» μεταξύ μουσουλμανικών χωρών και Δύσης, μέσω της περαιτέρω εξέλιξης μιας «συνεργασίας-προτύπου», όπως είπε, με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Από το βήμα της Βουλής τόνισε ότι «οι ΗΠΑ δεν βρίσκονται και δεν θα βρεθούν ποτέ σε πόλεμο με το Ισλάμ» και αφιέρωσε μεγάλο μέρος της ομιλίας του- που αναμεταδιδόταν ζωντανά από όλα τα μεγάλα αραβικά δίκτυα- στην ανάγκη σφυρηλάτησης ισχυρότερων δεσμών ανάμεσα σε Αμερικανούς και σε μουσουλμάνους. Αναφερόμενος για πρώτη φορά στο Μεσανατολικό μετά τη συγκρότηση της νέας ισραηλινής κυβέρνησης, εμμέσως ζήτησε τη βοήθεια της Τουρκίας για την επίτευξη ειρηνευτικής συμφωνίας. Οπως είπε, πιστεύει ότι οι ΗΠΑ και η Τουρκία«μπορούν να βοηθήσουν»το Ισραήλ και τους Παλαιστινίους να«επιτύχουν τον στόχο» . Αντίστοιχο ρόλο της Τουρκίας ως μεσολαβητή έδειξε να προκρίνει τόσο έναντι της Συρίας όσο και έναντι του Ιράν- το οποίο πάντως κάλεσε ξανά να παραιτηθεί των όποιων πυρηνικών φιλοδοξιών του ζητώντας από τους ιρανούς κυβερνώντες να αποφασίσουν«αν θέλουν να κατασκευάσουν ένα [πυρηνικό] όπλο ή να οικοδομήσουν ένα καλύτερο μέλλον για το λαό τους». Επανέλαβε τα όσα είπε στην Πράγα για την ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ τονίζοντας ότι αυτό θα«ενισχύσει τα θεμέλια»της Ευρώπης. Κάλεσε πάντως την Αγκυρα να συνεχίσει τις μεταρρυθμίσεις, ιδίως για την ελευθερία της έκφρασης και για τα δικαιώματα των Κούρδων. Απέφυγε τον «σκόπελο» της αρμενικής γενοκτονίας κάνοντας λόγο για τα«τρομερά γεγονότα του 1915». Απαντώντας σε σχετική ερώτηση ο κ. Ομπάμα τόνισε ότι οι απόψεις του για τη σφαγή των Αρμενίων«παραμένουν αμετάβλητες»(έχει υιοθετήσει τον όρο γενοκτονία) αλλά δεν ήθελε να τις επαναλάβει για να μη χαλάσει τις προσπάθειες διαλόγου μεταξύ Αγκυρας και Ερεβάν. Τα σημεία-κλειδιά της ομιλίας στη Βουλή Για την ένταξη στην ΕΕ: «Ας είμαι σαφής: οι ΗΠΑ στηρίζουν θερμά την υποψηφιότητα της Τουρκίας για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Η Τουρκία είναι “δεμένη” με την Ευρώπη και όχι μόνο με τις γέφυρες πάνω από τον Βόσπορο. Η τουρκική ένταξη θα διευρύνει και θα ενισχύσει ξανά τα θεμέλια της Ευρώπης».

Για τη Σχολή της Χάλκης: «Η θρησκευτική ελευθερία και η ελευθερία έκφρασης οδηγούν σε μια ισχυρή και ζωντανή κοινωνία πολιτών που μόνο να ενισχύσει μπορεί το κράτος. Γι΄ αυτό και βήματα όπως η επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης θα στείλουν ένα πολύ σημαντικό μήνυμα εντός και εκτός Τουρκίας».

Για το Κυπριακό: «Η προώθηση της ειρήνης περιλαμβάνει και τις διαμάχες που επιμένουν στην Ανατολική Μεσόγειο. Και εδώ υπάρχουν βάσιμες ελπίδες. Οι δύο κύπριοι ηγέτες έχουν μια ευκαιρία μέσα από τη δέσμευσή τους για συνομιλίες υπό την αιγίδα της Αποστολής Καλής Θέλησης των Ηνωμένων Εθνών. Οι ΗΠΑ επιθυμούν να παράσχουν όλη τη βοήθεια που ζητούν τα δύο μέρη, καθώς εργάζονται για έναν δίκαιο και βιώσιμο συμβιβασμό που θα επανενώσει την Κύπρο σε μια διζωνική και δικοινοτική ομοσπονδία».

Για τη γενοκτονία (σ.σ.: δεν χρησιμοποίησε τον όρο) των Αρμενίων: «Ξέρω πως υπάρχουν ισχυρές απόψεις σε αυτή την αίθουσα για τα τρομερά γεγονότα του 1915. Υπήρξαν πολλά σχόλια για τις απόψεις μου, αλλά αυτό που μετρά είναι πως οι λαοί της Τουρκίας και της Αρμενίας θα αντιμετωπίσουν το παρελθόν τους με έναν ειλικρινή, ανοιχτό και εποικοδομητικό τρόπο».
Το Βήμα