Πόλος έλξης το Μουσείο Καραθεοδωρή

Μήπως ο στερεοτυπικός χαρακτηρισμός για ένα μαθηματικό ταλέντο -«αυτό το παιδί είναι Αϊνστάιν»- θα έπρεπε κάποια στιγμή να μετατραπεί σε «αυτό το παιδί είναι Καραθεοδωρή»; Ο καθηγητής Νίκος Λυγερός και ο ερευνητής Σάκης Λιπορδέζης μιλούν στο kathimerini.gr για τη δεκάχρονη «Οδύσσειά» τους να αναδείξουν τον μεγάλο Έλληνα μαθηματικό και να τον «φιλοξενήσουν» εσχάτως στην Κομοτηνή.

Του Χρήστου Σύλλα

Για την επιστημονική εμβέλεια και την πνευματική ευρύτητα του Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή έχουν γραφτεί αρκετά και μάλιστα από επιστήμονες που έχουν αφιερώσει τη ζωή τους στην ανάδειξη ενός επιστήμονα παγκοσμίου κύρους.

Ωστόσο, η ζωή και το έργο του μεγάλου Έλληνα μαθηματικού ευτύχησε πρόσφατα να αποκτήσει «στέγη» σ' έναν μουσειακό χώρο στην Κομοτηνή και να γίνει ευρύτερα γνωστός στο ελληνικό κοινό.

Ήδη οι επισκέψεις έχουν ξεπεράσει τις αρχικές προσδοκίες καθώς το Μουσείο έχει φιλοξενήσει περισσότερα από 1100 παιδιά την πρώτη εβδομάδα της λειτουργίας του. «Τα τηλέφωνα χτυπάνε συνέχεια, σε σημείο που είμαστε αναγκασμένοι να μεταθέτουμε τα ραντεβού άλλες ημέρες», λέει με περισσή ικανοποίηση ο Σάκης Λιπορδέζης, διευθυντής του Μουσείου Καραθεοδωρή και ένας εκ των ερευνητών που πάσχισαν για τη δημιουργία του χώρου. «Περιμένουμε παιδιά από Αθήνα, Θεσσαλονίκη ακόμη και από Κύπρο», σημειώνει.

Σχετικά θέματα O Έλληνας που... γοήτευσε τον Αϊνστάιν Μουσείο αφιερωμένο στον Κων. Καραθεοδωρή Ο Καραθεοδωρή, οι Ναζί και η Ακαδημία Αθηνών Επιστολές Καραθεοδωρή στο υπ. Παιδείας O Albert Einstein, o Constantin Carathe'odory και ο χρόνος

«Υπάρχει μεγάλη απήχηση από τα σχολεία που επισκέπτονται το Μουσείο. Να φανταστείτε ότι αυτό το Σαββατοκύριακο έχουμε δώδεκα ραντεβού από σχολεία που έρχονται για εκδρομή», συμπληρώνει ο δήμαρχος της Κομοτηνής, Δημήτρης Κοτσάκης και αποκαλύπτει τα μελλοντικά σχέδια που θα συνδεθούν με το όνομα Καραθεοδωρή.

«Πέρα από το Μουσείο έχουμε και ένα ίδρυμα Καραθεοδωρή το οποίο θέλουμε να το μετατρέψουμε σταδιακά σ' ένα χώρο όπου κάθε δύο χρόνια θα παρουσιάζονται τα νέα δεδομένα της μαθηματικής επιστήμης. Πιστεύουμε ότι και σε συνεργασία με το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο της Θράκης θα το πετύχουμε».

Σταθμός στην «Οδύσσεια» δύο ανδρών

Όταν πριν από δύο εβδομάδες ο υπουργός Μεταφορών & Επικοινωνιών, Ευριπίδης Στυλιανίδης, εγκαινίαζε το Μουσείο Καραθεοδωρή στην Κομοτηνή, η δεκάχρονη ερευνητική «Οδύσσεια» δύο ανθρώπων -του καθηγητή Νίκου Λυγερού και του μαθηματικού Σάκη Λιπορδέζη- επιβραβευόταν με τον καλύτερο τρόπο. Πολύ περισσότερο δε, τους έκανε ευτυχισμένους διότι θα έφερναν πολύ πιο κοντά τους Έλληνες κάθε ηλικίας σε επαφή με μια προσωπικότητα που χαίρει της εκτίμησης της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας.

«Για μένα το όραμα ήταν και είναι να φτάσει το έργο του Καραθεοδωρή στα Ελληνόπουλα. Κατά τη διάρκεια της προσπάθειας ανάδειξής του έργου του λέγαμε ότι είναι 'δάσκαλος' του Αϊνστάιν για να μας προσέξουν», επισημαίνει στο kathimerini.gr o κ. Λιπορδέζης χωρίς μάλιστα να κρύβει την ικανοποίηση του από την «υποδοχή» που επεφύλαξε στον Καραθεοδωρή η σειρά του «ΣΚΑΪ» «Μεγάλοι Έλληνες». «Το γεγονός ότι αναδείχτηκε στην 12η θέση αποτελεί για εμάς ένα 'τεστ' για ότι κάναμε όλα αυτά τα χρόνια», λέει χαρακτηριστικά.

Ο καθηγητής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου, Νίκος Λυγερός, έχοντας μελετήσει ενδελεχώς το έργο του Καραθεοδωρή και αναλαμβάνοντας πρωτεύοντα ρόλο στις ελληνικές αποστολές για την εύρεση αρχείων και εγγράφων του μεγάλου μαθηματικού, θυμάται:

«Δύο σημαντικά πράγματα θα μου μείνουν αξέχαστα. Πρώτον, όταν με έστειλε το υπουργείο Εξωτερικών στη Γερμανία (Γκέτινγκεν) για να επιβεβαιώσω τυπικά ότι δεν υπάρχει τίποτε καινούριο για τον Καραθεοδωρή, εντούτοις ανακάλυψα την αλληλογραφία του με τον μεγάλο μαθηματικό Κnesser. Δεύτερον, δε θα μπορέσω να ξεχάσω την πρόσβαση στα αρχεία του Αϊνστάιν, όπου φυλάσσονται όλα τα προσωπικά του αντικείμενα και έγγραφα» (σ.σ: στο Ισραήλ έγινε η παράδοση της αλληλογραφίας Αϊνστάιν - Καραθεοδωρή).

«Από τη μια μεριά το απροσδόκητο και από την άλλη η πρόσβαση σε σπάνια αρχεία και έγγραφα», σημειώνει ο κ. Λυγερός και τονίζει ότι εναπόκειται στους ίδιους τους Έλληνες η επαφή με το έργο του Καραθεοδωρή και η αξιοποίηση του. «Ο Καραθεοδωρή είναι για τους Έλληνες ότι είναι ο Αϊνστάιν για το Ισραήλ», υπογραμμίζει.

Η συμμετοχή Στυλιανίδη

Και οι δύο ερευνητές δεν παραλείπουν να δώσουν τα εύσημα στον Ευριπίδη Στυλιανίδη ο οποίος κυρίως ως υφυπουργός Εξωτερικών αλλά και ως υπουργός Παιδείας αργότερα, άνοιξε τις πόρτες για την έρευνα και την ανάκτηση του έργου του Καραθεοδωρή.

«Hταν πραγματικά μια ευτυχής συγκυρία», αναφέρει ο κ. Λιπορδέζης. «Ο Ευριπίδης Στυλιανίδης με επιστολή του (2006) στον τότε πρόεδρο της Βουλής, Απόστολο Κακλαμάνη, μας άνοιξε μέσω της διπλωματική οδού τις πύλες προς τα αρχεία της αλληλογραφίας Αινστάιν - Καραθεοδωρή. Τότε παίρνουμε τα ακριβή αντίγραφα σε αποστολή στο Ισραήλ τον Ιούνιο του 2006. Σε άλλη πάλι αποστολή στο Μόναχο, με την άδεια Στυλιανίδη καταφέρνουμε να εισέλθουμε στα αρχεία του Καραθεοδωρή και να δούμε τα άπαντα, όλο το χειρόγραφο έργο του».

Στο Μουσείο Κομοτηνής βρίσκεται μεγάλο μέρος των συγγραμμάτων του Καραθεοδωρή καθώς και της αλληλογραφίας του με τον Αινστάιν και μεγάλους επιστήμονες της εποχής. Οι «αποστολές», ωστόσο, δεν φαίνεται να έχουν τελειωμό καθώς όπως μας πληροφόρησε ο κ. Λυγερός πρόκειται να πάει στο εγγύς μέλλον στην Πολωνία για την ανάκτηση και άλλων εγγράφων του Καραθεοδωρή.

Σημαντική στιγμή για τα εκθέματα του Μουσείου ήταν η δημοπρασία από τον οίκο Christie's που αφορούσε την αυθεντική αλληλογραφία μεταξύ του Καραθεοδωρή και του Γερμανού μαθηματικού, εβραϊκής καταγωγής, Άρθουρ Ρόζενταλ στην οποία «ο Έλληνας μαθηματικός διατύπωνε μια εντελώς νέα, πανέμορφη μαθηματική θεωρία», λέει ο κ. Λιπορδέζης. «Την δημοπρασία αυτή ο Ευριπίδης Στυλιανίδης ως υπουργός Παιδείας την πήρε και την παρέδωσε στο Μουσείο», καταλήγει.

«Φροντιστήριο» στον Αλμπερτ Αϊνστάιν

Πολλάκις έχει γραφτεί ότι ο Καραθεοδωρή ήταν δάσκαλος του Αϊνστάιν, κάτι που δεν ευσταθεί κυριολεκτικά. Ο κ. Λυγερός ξεδιαλύνει οποιεσδήποτε παρεξηγήσεις, πληροφορώντας μας ότι ο Καραθεοδωρή συνέβαλε στη θεμελίωση της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας, προσπάθεια, ωστόσο, υψίστης δυσκολίας όχι μόνο για την τότε εποχή αλλά και για τη σημερινή. Η συνεργασία που είχαν οι δύο άντρες αφορούσε «την αξιωματική θεμελίωση της θεωρίας του», όπως γράφει ο κ. Λυγερός σε άρθρο του.

«O Αϊνστάιν είχε τελειώσει τη θεωρία της σχετικότητας το 1905, τη γενίκευσε με μεγάλες δυσκολίες το 1914 ώσπου να πάρει την τελική της μορφή το 1915. Από το 1916 και έπειτα αντιμετωπίζει μαθηματικά προβλήματα και δεν ξέρει πώς να τα λύσει. Τότε είναι που έρχεται σε επαφή με τον Καραθεοδωρή και ζητά τη βοήθειά του», σχολιάζει.

Ο Έλληνας μαθηματικός κέρδισε επιστημονικά τον Αινστάιν ο οποίος προέβη ουκ ολίγες φορές σε φιλοφρονήσεις, καταγεγραμμένες στην μεταξύ τους αλληλογραφία.

Από τα τρία προβλήματα-ερωτήσεις που του είχε θέσει ο Αϊνστάιν, ο Καραθεοδωρή έλυσε τα δύο. «Για να μην νομίζετε ότι δεν έλυσε το τρίτο, από το 1928 και μέχρι σήμερα δεν έχει δοθεί καμιά απάντηση στο τρίτο ερώτημα», σημειώνει χαρακτηριστικά ο κ. Λιπορδέζης.

www.kathimerini.gr