Αρχαία θέατρα αναζητούν επειγόντως σωτήρα

Εξι εντοπισμένες αρχαιολογικές θέσεις στον Νομό Αιτωλοακαρνανίας είτε δεν έχουν ποτέ ανασκαφεί είτε εγκαταλείφθηκαν με αποτέλεσμα να βρεθούν ξανά θαμμένα στο χώμα

Η Αιτωλοακαρνανία δεν έχει ευτυχήσει ως προς το ενδιαφέρον τής πολιτείας για το αρχαίο της παρελθόν, καθώς πλήθος είναι οι αρχαιολογικές θέσεις οι οποίες, παρότι έχουν εντοπιστεί, ουδέποτε ανασκάφηκαν ή αν έγινε αυτό τις περισσότερες φορές εγκαταλείφθηκαν, με αποτέλεσμα τα ερείπια να επιχωσθούν εκ νέου. Να τώρα όμως που έρχεται το «Διάζωμα», αυτή η εξαιρετική πρωτοβουλία του κ. Σταύρου Μπένου για τη σωτηρία των αρχαίων θεάτρων, προκειμένου να θυμίσει πόσο σπουδαίο υπήρξε το παρελθόν της Αιτωλοακαρνανίας - και ας βρίσκεται ακόμη θαμμένο στο χώμα. Εξι αρχαία θέατρα καταμετρώνται στον νομό, από τα οποία το ένα έχει απλώς εντοπιστεί- βρίσκεται μάλιστα σε ιδιωτικό χώρο-, ενώ οι αρχαιολόγοι πιθανολογούν ότι υπάρχει και έβδομο. Φυσικά, κανένα δεν έχει αναστηλωθεί...

Στη μικρή έκδοση του «Διαζώματος» για τα αρχαία θέατρα της Αιτωλοακαρνανίας, για την οποία εργάστηκαν οι αρχαιολόγοι δρ Λάζαρος Κολώνας, Μαρία Σταυροπούλου-Γάτση και Γεώργιος Σταμάτης, παρατίθενται όλα τα υπάρχοντα στοιχεία για αυτά τα μνημεία. Στον μεγαλύτερο σε έκταση νομό της χώρας, του οποίου η στρατηγική θέση κατά την αρχαιότητα- επάνω σε σημαντικούς χερσαίους και θαλάσσιους δρόμους επικοινωνίας- οδήγησε στην αδιάκοπη κατοίκησή του ήδη από την παλαιολιθική εποχή, ίσως υπάρχουν και σύγχρονοι κάτοικοι που να προσφέρονται για τη διάσωση των αρχαίων θεάτρων. Πρόκειται για πρόσκληση και πρόκληση ταυτοχρόνως.

Αλλοτε κοντά στους σύγχρονους οδικούς άξονες, όπως το θέατρο της Καλυδώνας και της Στράτου, άλλοτε «χαμένα» σε τόπους που πρέπει να ανακαλύψεις, όπως της Νέας Πλευρώνας, των Οινιάδων και της Μακύνειας, και άλλοτε σε μέρη που θα πρέπει να τα φανταστείς, όπως του Αμφιλοχικού Αργους, το οποίο δεν έχει ανασκαφεί, ή της πόλης του Θυρρείου- πιθανολογείται μάλιστα τα δύο αυτά θέατρα να συνδέονται, όπως συνηθιζόταν στην αρχαιότητα. Η αρχαία Μακύνεια ήλεγχε ολόκληρο τον Πατραϊκό κόλπο και φυσικά το στενό Ρίου- Αντιρρίου και το θέατρό της διασώζει ένα χαρακτηριστικό που κάνει τους αρχαιολόγους να αναρωτιούνται· πρόκειται για μια βαθμιδωτή κατασκευή με δύο σειρές ειδωλίων, η οποία βρίσκεται στη μία πλευρά της ορχήστρας και ενδέχεται να ήταν θέση επισήμων.

Σε άλλο στρατηγικό σημείο ελέγχου, στην είσοδο στον Κορινθιακό κόλπο και στη θαλάσσια αρτηρία προς την Αδριατική, η αρχαία Καλυδώνα ήταν μία από τις σημαντικότερες πόλεις της Αιτωλίας, με το απώτερο παρελθόν της να αντικατοπτρίζεται στον μύθο του Καλυδώνιου Κάπρου που αναφέρει ο Ομηρος στην «Ιλιάδα»έλαβε μέρος και στον Τρωικό Πόλεμο, σύμφωνα με τον «Νηών Κατάλογο»- ενώ στη γεωμετρική εποχή χρονολογείται το φημισμένο ιερό της, το Λάφριο, με ναούς της Αρτέμιδος- περίφημο ήταν το χρυσελεφάντινο λατρευτικό άγαλμα της θεάς-, του Απόλλωνα, κ.ά. Το θέατρο αποκαλύφθηκε συμπτωματικά και η ανασκαφή του προχωρεί με βραδύ ρυθμό. Ηδη όμως έχει φανεί ότι η ορχήστρα του ήταν τετράγωνη(!), ενώ το ίδιο σχήμα διατηρούν και οι πρώτες εννέα σειρές ειδωλίων, γεγονός που αρχικώς είχε οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι επρόκειτο για βουλευτήριο.

Εντυπωσιακή σε μέγεθος ήταν εξάλλου η Νέα Πλευρώνα που δεσπόζει πάνω από το Μεσολόγγι και τη λιμνοθάλασσά του. Μεταξύ των πολλών μνημείων της- δεν έχουν ανασκαφεί όλα- συγκαταλέγεται και το θέατρο, επίσης ημιτελώς ανασκαμμένο. Εδώ, ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι το σκηνικό οικοδόμημα εφάπτεται στην εσωτερική πλευρά του τείχους της πόλης. Ο πύργος του τείχους, που βρίσκεται στο σημείο αυτό, αποτελούσε βοηθητικό χώρο της σκηνής και των παρασκηνίων, πιθανόν μάλιστα να χρησίμευε ως αποδυτήρια των ηθοποιών.

Γενική άποψη της ορχήστρας και των προεδρείων του θεάτρου Στράτου

Π ολύ κοντά σε όχθη του Αχελώου βρίσκεται και η πρώτη πρωτεύουσα του Κοινού των Ακαρνάνων, η Στράτος, πόλη θαυμαστή και άριστα τειχισμένη, με ιστορία που φθάνει ως τη μεσοβυζαντινή εποχή! Το θέατρό της ήταν, φυσικώ τω λόγω, το μεγαλύτερο του νομού (χωρούσε περί τους 6.000 θεατές), αλλά η κατάσταση διατήρησής του είναι κακή. Ο τέλειος κύκλος της ορχήστρας του όμως εξακολουθεί να διαγράφεται εντυπωσιακός στο χώμα. Γνωστή από τον Θουκυδίδη, τέλος, ως «μεγίστη» και «επιθαλασσία», ήταν η αρχαία πόλη του Αμφιλοχικού Αργους, ελάχιστα ανασκαμμένη, όπως άλλωστε και το θέατρο, του οποίου η θέση έχει επισημανθεί από το 1916 και σήμερα βρίσκεται σε ελαιόφυτη ιδιοκτησία.

Το κοίλο αυτών των αρχαίων θεάτρων δεν αντηχεί σήμερα από τις φωνές των τραγωδών ούτε οι κερκίδες από το βουητό του πλήθους. Και δεν είναι ανάγκη. Δεν είναι αυτός ο σκοπός της ανασκαφής και της αναστήλωσής τους. Η διάσωσή τους όμως στον χρόνο επιβάλλει την προστασία τους, η οποία μόνο με οργανωμένα έργα μπορεί να επιτευχθεί.

Ερείπια μέσα στα νερά του Αχελώου

Αεροφωτογραφία του ημιτελώς ανασκαμμένου θεάτρου της Νέας Πλευρώνας

Κρυμμένο μέσα στη βλάστηση, σε ένα περιβάλλον ιδιαιτέρως υγρό, αφού οι εκβολές του Αχελώου απέχουν μόλις ένα βήμα, το θέατρο των Οινιάδων, επιχωσμένο κατά το μεγαλύτερο μέρος του ως το 1987, είναι το μοναδικό από τα θέατρα της Αιτωλοακαρνανίας που έχει χρησιμοποιηθεί- ελάχιστα έστω-, παρ΄ ότι βρίσκεται σε κακή κατάσταση. Η επίσκεψη στην αρχαία πόλη πάντως είναι μια μοναδική εμπειρία, καθώς τα ερείπιά της- οχυρώσεις με πύργους, λουτρά, Αγορά, κτλ.- βρίσκονται, ανάλογα με την εποχή, «μέσα» στο νερό (φυσικά, ούτε λόγος για οργανωμένο αρχαιολογικό χώρο.) Το πλέον εντυπωσιακό μνημείο της ωστόσο είναι οι νεώσοικοι (κτίρια για τον ελλιμενισμό των πλοίων) του αρχαίου λιμανιού που με την άνοδο της στάθμης της θάλασσας έχουν βρεθεί στην ξηρά.
Το Βήμα