Αερο-λογίες στο Αιγαίο

ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΖΑΧΑΡΑΚΗ

Κοινή διαπίστωση αποτελεί πλέον σε Ελλάδα και Τουρκία ότι οι σχέσεις των δύο χωρών δεν διάγουν την πιο καρποφόρα, ούτε καν ελπιδοφόρα φάση τους.


Η διάθεση για περαιτέρω βελτίωση των σχέσεων Ελλάδας-Τουρκίας έχει «ουδετεροποιηθεί», γεγονός αρνητικό, γιατί ό,τι δεν κινείται παγώνει και κατά συνέπεια παγιώνει καταστάσεις, τόσο στο Αιγαίο όσο και στη λεκάνη γενικότερα της Ανατολικής Μεσογείου. Αντιθέτως, η μόνη διάθεση που υπάρχει τους τελευταίους μήνες είναι για έναν κλιμακούμενο σιωπηλό πόλεμο πάνω από τα ελληνικά νησιά, που εμμέσως επηρεάζει αρνητικά και όλες τις προσπάθειες προσέγγισης των ζητημάτων της ανατολικής Μεσογείου.
Και οι δύο πλευρές αλληλοκατηγορούνται για προκλήσεις μέσω παραβιάσεων του εναέριου χώρου και των χωρικών υδάτων. Σύμφωνα με τις ιστοσελίδες των Ενόπλων Δυνάμεων και των δύο χωρών, δεν περνά μια μέρα χωρίς να συμβεί μια επικίνδυνη αερομαχία πάνω από το Αιγαίο. Η Ελλάδα, επίσης, προσθέτει ότι οι πτήσεις των τουρκικών μαχητικών αεροσκαφών πάνω από ελληνικές κατοικημένες περιοχές έχουν διπλασιαστεί κατά τη διάρκεια του τελευταίου έτους.

Επικίνδυνη εικόνα
Αυτή η εικόνα είναι επικίνδυνη και για τις δύο πλευρές. Μόλις δύο χρόνια πριν, ένας Έλληνας χειριστής μαχητικού αεροσκάφους σκοτώθηκε σε αερομαχία με ένα τουρκικό αεροσκάφος. Αυτό το θλιβερό και τρομακτικό περιστατικό ώθησε τις πλευρές στη διεύρυνση των Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ) με νέες πρωτοβουλίες, όπως η εγκατάσταση νέας απευθείας κόκκινης γραμμής μεταξύ των Επιτελείων Διοίκησης στο Εσκισεχίρ και στη Λάρισα. Τα τελευταία χρόνια, ως αποτέλεσμα των νέων βημάτων που πραγματοποιήθηκαν από τις δύο κυβερνήσεις, ο συνολικός αριθμός των ΜΟΕ αυξήθηκε σε 19. Αλλά, προφανώς, δεν επαρκούν για να λειτουργήσουν αποτελεσματικά προς τη μείωση της έντασης. Κι αυτό είναι μια διαπίστωση, όχι Έλληνα μόνο αναλυτή που συνήθως αξιολογεί με πιο έντονους χαρακτηρισμούς την κατάσταση στο Αιγαίο, αλλά και Τούρκων ειδικών, που τα τελευταία χρόνια είχαν στρέψει το βλέμμα τους σε άλλα, πιο ζωτικά προβλήματα της χώρας τους.
Το 2007 και το πρώτο εξάμηνο του 2008, πραγματοποιήθηκαν υψηλού επιπέδου επισκέψεις, πολιτικών και στρατιωτικών, συμπεριλαμβανόμενης αυτής του Έλληνα πρωθυπουργού κ. Κώστα Καραμανλή -μετά από 49 χρόνια- και της επίσκεψης ενός ανωτάτου Έλληνα στρατηγού στην Άγκυρα, ως ανταπόδοση της επίσκεψης του Τούρκου ομολόγου του, το 2007. Επίσης, οι πολιτικοί Διευθυντές των Υπουργείων Εξωτερικών των δύο χωρών, συνοδευόμενοι από εκπροσώπους των ενόπλων δυνάμεων, συναντήθηκαν 41 φορές από το 2002, για να διερευνήσουν τα προβλήματα που πηγάζουν από το Αιγαίο. Το αποτέλεσμα όμως το ίδιο. Οι δύο πλευρές επαναλάμβαναν τις γνωστές και από δεκαετίες παλιές θέσεις τους, όσον αφορά τα χωρικά ύδατα, τον εναέριο χώρο, κλπ.

«Σπρώξε, σπρώξε μπας και...»
Αναζητώντας την τουρκική άποψη επί του θέματος, διαπιστώθηκε ότι οι Τούρκοι ειδικοί αναλυτές συγκλίνουν ότι ο μόνος τρόπος αλλαγής αυτής της πορείας είναι μια νέα πολιτική καθοδήγηση. Με δεδομένο ότι οι δημοτικές εκλογές έχουν περάσει και διορίστηκε ένας νέος ΥΠΕΞ -ο οποίος εισήγαγε την αντίληψη της πολιτικής μηδενικών προβλημάτων με τις γειτονικές χώρες- πολλοί Τούρκοι αρθρογράφοι και πολιτικοί αναλυτές -όπως ο επικεφαλής της εφημερίδας «Η?rriyet Daily News» στην Άγκυρα Serkan Demirta?- θεωρούν ότι έχει φθάσει ο σωστός χρόνος για την ανανέωση αυτής της καθοδήγησης.
Ίσως, μάλιστα, να έχει ήδη αρχίσει αυτή η διπλωματική κινητικότητα μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας, καθώς αναμένεται επίσκεψη του Τούρκου πρωθυπουργού Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και του υπουργού Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου, στην Ελλάδα. Είναι, επίσης, πιθανό η Ελληνίδα ΥΠΕΞ Ντόρα Μπακογιάννη, η οποία δεν έκρυψε την υποστήριξή της στην πολιτική των μηδενικών προβλημάτων, να πάει στην Τουρκία τους επόμενους μήνες, μετά από πρόσκληση του Αχμέτ Νταβούτογλου.
Αυτές οι συναντήσεις θα συνθέσουν ένα κατάλληλο κλίμα, ώστε οι δύο γειτονικές χώρες να ξαναζεστάνουν την τόσο ποθητή ηρεμία στην περιοχή.
Αυτά προκάλεσαν ίσως και τη δήλωση, στην οποία προέβη ο Ερντογάν από την Πολωνία: «Η προσέγγιση της Ελλάδος στην προοπτική της Τουρκίας ως πλήρους κράτους-μέλους στην Ε.Ε. ήταν πάντα θετική. Οι σχέσεις της Τουρκίας με την ελληνική κυβέρνηση και την αντιπολίτευση είναι καλές. Με τον αγαπητό μου φίλο Καραμανλή, έχουμε αναπτύξει επίσης καλύτερες σχέσεις μεταξύ των οικογενειών μας. Σήμερα, η Ελλάδα υποστηρίζει την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε.».

Διευθέτηση μέσω Χάγης
ΣΥΜΦΩΝΑ με τον Σερκάν Ντεμιρτάς, το μήνυμα του Ερντογάν προς την Αθήνα, την προτεραία της αναμενόμενης επίσκεψής του, είναι ένα καλό βήμα, που πραγματοποιήθηκε προς την κατεύθυνση της δραστηριοποίησης της πολιτικής για την επίλυση των προβλημάτων στο Αιγαίο. Η κύρια ευθύνη τους είναι -σύμφωνα με τον ίδιο- η αποφυγή θανατηφόρων αερομαχιών ή διενέξεων τύπου Ιμίων, που έφεραν τους δύο γείτονες στο χείλος της σύρραξης το 1996.
Ιδιαίτερη, πάντως, εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι η Άγκυρα τελευταία έχει αρχίσει να μιλά για διευθέτηση των προβλημάτων του Αιγαίου μέσω... Χάγης. Πριν από μήνες ένα δημοσίευμα -επικαλούμενο πηγές της Άγκυρας- έκανε λόγο για παραπομπή των θεμάτων στο διεθνές δικαστήριο υπό κάποιες προϋποθέσεις και σήμερα πάλι η «H?rriyet Daily News» επανέρχεται και λέει ότι «για τη διευθέτηση του προβλήματος αυτού, πρέπει ακόμη να σκεφτούν την περίπτωση της διαιτησίας από ένα τρίτο μέρος ή από ένα διεθνές δικαστήριο».
Άποψη της εφημερίδας, που είναι -αν μη τι άλλο- πολύ κοντά στην εξουσία, είναι ότι πρέπει να εμφανιστούν και οι δύο πλευρές με μια νέα δημιουργική πρόταση, που θα αντικαταστήσει τις ατέρμονες, μάταιες, διερευνητικές συναντήσεις με έναν νέο μηχανισμό, που δεν θα περιδιαβαίνει τα προβλήματα. Πρόκειται, επίσης, για ένα προαπαιτούμενο για τον «αρχιτέκτονα» κ. Νταβούτογλου και την κ. Μπακογιάννη, να ενώσουν την ενέργεια και τη δημιουργικότητά τους προς το στόχο αυτό, καταλήγει το άρθρο του κ. Demirta?.

Τα τρία μεγάλα διεθνή προβλήματα για την Τουρκία
Ο AHMET Turan Alkan γράφει -στο πολιτικό περιοδικό Aksiyon- ότι ακόμη και σήμερα, η γειτονική μας Ελλάδα, τόσο στο θέμα της υφαλοκρηπίδας όσο και στον αφοπλισμό των Δωδεκανήσων, αλλά και λόγω της κυπριακής υπόθεσης, αποτελεί μια πηγή προβλημάτων, που δημιουργούν «πονοκέφαλο» στην Τουρκία.
Κάποτε η Τουρκία, ιδίως στα θέματα εξωτερικής πολιτικής, ακολουθούσε μια πιο αποφασιστική και ολοκληρωμένη στάση, η οποία λεγόταν «εθνική ομοφωνία». Τώρα όμως αυτό έχει αλλάξει, αφότου η «κοσμική» αντιπολίτευση άρχισε να υιοθετεί θέσεις και απόψεις με μοναδικό κέρδος τη φθορά της «ισλαμικής» κυβέρνησης.
Κάποιοι, λοιπόν, θεωρούν ότι αυτή η αντιπαράθεση τα τελευταία χρόνια κυβέρνησης-αντιπολίτευσης, ακόμη και σε θέματα που παλαιότερα δεν ενοείτο «αντιλογία», όπως η εξωτερική πολιτική της χώρας, ευθύνεται για τη γιγάντωση των εξωτερικών υποθέσεων, σε σημείο μάλιστα που να αποδυναμώνεται η Τουρκία σε διεθνές πεδίο και παράλληλα οι παράγοντες αυτοί να αποκτούν και διεθνή υποστήριξη.
Ο Τούρκος αρθρογράφος Ahmet Turan Alkan αναγνωρίζει πλέον ότι η Τουρκία έχει κάνει λάθη στο θέμα της Ελλάδας και του Κυπριακού, αλλά την κύρια ευθύνη την καταλογίζει στην αναβλητικότητα που διέπει τη νοοτροπία των διαφόρων «αρχιτεκτόνων» της εξωτερικής πολιτικής να λύσουν τα συγκεκριμένα προβλήματα. Το «γιαβάς-γιαβάς» (σιγά-σιγά), επίσημο δόγμα και της εξωτερικής πολιτικής.
Όπως αναφέρει, «το 1960 η Τουρκία δεν είχε καμία υπόθεση που να λέγεται Κύπρος, μάλιστα ήταν πολύ λίγοι και αυτοί οι οποίοι γνώριζαν ότι στην Κύπρο ζούσαν ομοεθνείς τους. Ούτε το θέμα της υφαλοκρηπίδας, αλλά ούτε και το θέμα του αφοπλισμού των Δωδεκανήσων ήταν στην τουρκική ημερήσια διάταξη.
Μέχρι το 1970, εκτός από τους ιστορικούς, δεν υπήρχαν άλλοι άνθρωποι στη χώρα, οι οποίοι να γνώριζαν ότι το 1915 στην Τουρκία είχαν συμβεί άθλια γεγονότα. Τώρα, γιατί η υπόθεση αυτή εδώ και τριάντα χρόνια συνεχίζει να βρίσκεται επικεφαλής των μεγάλων προβλημάτων μας;
Όσον αφορά την κουρδική υπόθεση. Μέχρι το 1984 δεν μπορούσε κανένας να διανοηθεί ότι στην Τουρκία μπορούσε να υπάρξει μια ευρείας έκτασης ένοπλη εξέγερση των Κούρδων. Όμως, σήμερα η κουρδική υπόθεση, χάρη στους διεθνείς υποστηρικτές της, έχει μια μεγάλη ιδιαιτερότητα».
Αυτή τη στιγμή η Τουρκία αντιμετωπίζει τρία μεγάλα διεθνή προβλήματα, τα οποία -σύμφωνα με τον Ahmet Turan Alkan- θα είχαν ξεχαστεί αν η Τουρκία ήταν πιο αποφασιστική την ώρα που εμφανίζονταν. Τώρα ζει με την ψευδαίσθηση ότι αυτά θα λυθούν κάποια μέρα από μόνα τους και βρίσκεται μέσα σε μιαν αφελή αναμονή.
Ακόμη πιο ανόητο δε, είναι και αποτελεί δείγμα μεγάλης αδυναμίας -συνεχίζει- το γεγονός ότι ακόμη και σήμερα αντιμετωπίζουμε σοβαρά προβλήματα με τους παράγοντες εκείνους, που δημιουργούσαν «πονοκέφαλο» και την οθωμανική αυτοκρατορία, αν και τρώγαμε και πίναμε μαζί τους. Κι αυτοί είναι οι Έλληνες, οι Αρμένιοι και οι Κούρδοι! Η υπόθεση της Αρμενίας, η κουρδική υπόθεση, αλλά και οι υποθέσεις της Κύπρου και της υφαλοκρηπίδας… Βλέποντας την εικόνα αυτή, έχει κάποιος την εντύπωση ότι ουδέποτε υπογράφτηκε η Συνθήκη της Λωζάννης. Εάν και στις τρεις αυτές υποθέσεις δεν συμπεριφερθεί η Άγκυρα με σχολαστικότητα και προσοχή, είναι πασιφανές ότι θα οδηγηθεί σε καταστάσεις, οι οποίες μπορεί να στοιχίσουν στην Τουρκία, από πολιτικής και οικονομικής άποψης.

Σημερινή