Συνιδρυτική πράξη με τη σφραγίδα της ΕΕ

ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΟΥ ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗ

Οι συνομοσπονδιακές αντιλήψεις της τουρκικής πλευράς, του Ταλάτ και της Άγκυρας, που στηρίζονται επί της συνιδρυτικής πράξης των δυο συνιστώντων κρατών, βρίσκουν επί μακρόν έδαφος σε σενάρια λύσης που υφαίνουν οι Βρετανοί σε επίπεδο ΕΕ, στην πολιτική και νομική λογική της τροποποίησης ή και της αντικατάστασης του πρωτοκόλλου 10 της Συνθήκης Προσχώρησης της Κύπρου στην ΕΕ. Το θέμα μελετάται στην παρούσα φάση λόγω συνομιλιών, προκειμένου να εξευρεθούν τρόποι ικανοποίησης της τουρκικής πλευράς.


Ο κατοχικός ηγέτης Μεχμέτ Αλί Ταλάτ έχει ήδη θέσει πολλάκις το θέμα των αλλαγών επί του πρωτοκόλλου 10, στη βάση του οποίου εντάχθηκε ολόκληρη η Κυπριακή Δημοκρατία στην ΕΕ, με το κοινοτικό κεκτημένο να έχει ανασταλεί στο βόρειο κατεχόμενο τμήμα της. Οι ισχυρισμοί, επί των οποίων Άγκυρα και Ταλάτ στηρίζουν τις θέσεις τους για την τροποποίηση ή και αντικατάσταση του πρωτοκόλλου 10, επικεντρώνονται στα ακόλουθα σημεία: Το νέο πολιτειακό σύστημα της Κύπρου δεν θα είναι ενιαίο κράτος, όπως είναι σήμερα η Κυπριακή Δημοκρατία, άλλα σύνθετο, αποτελούμενο από «δυο συνιδρυτικά κράτη», που θα συνδέονται μεταξύ τους με μία Κεντρική Κυβέρνηση. Η τουρκική συναφής θέση τονίζει ότι: Η αλλαγή της Κυπριακής Δημοκρατίας από ενιαίο σε σύνθετο πολιτειακό σύστημα θα πρέπει να περιληφθεί στο πρωτόκολλο 10. Το ερώτημα είναι πώς, δηλαδή με μια φραστική διατύπωση αυτό θα γίνει και τι η τουρκική πλευρά προσδοκά με αυτές τις τροποποιήσεις.

Τουρκικοί στόχοι
Εμφανές είναι ότι οι Τούρκοι επιδιώκουν με τις αλλαγές επί του πρωτοκόλλου 10: Α. Να εμφανίσουν τις τροποποιήσεις αυτές ως συνιδρυτική πράξη, η οποία θα νομιμοποιηθεί μέσω της επικύρωσης ενός αλλαγμένου πρωτοκόλλου από την ΕΕ.
Β. Οι Τούρκοι θέλουν να αποφύγουν ό,τι συνέβη το '63, σε περίπτωση που ο νεος συνεταιρισμός της Κύπρου θα διαλυθεί. Τότε, με τα επεισόδια του '63, επειδή το κράτος ήταν ενιαίο, αποτελούμενο δηλαδή από μια και όχι από δυο πολιτείες, με Πρόεδρο Ελληνοκύπριο, η διεθνής κοινότητα έδωσε τον τίτλο ιδιοκτησίας στους Ελληνοκυπρίους και άφησε εκτός διεθνούς αναγνώρισης τους Τουρκοκυπρίους. Καθόλου λοιπόν τυχαίο δεν είναι ότι σήμερα η τουρκική πλευρά: α) Στηρίζεται στη λογική και πολιτειακή πρακτική των δυο συνιστώντων κρατών, οπότε σε περίπτωση διάλυσης, θα υπάρχουν δυο πολιτείες - κράτη προς αναγνώριση από την ΕΕ και διεθνώς από τον ΟΗΕ. β) Επιδιώκει και πέτυχε, μετά τη δημόσια αποδοχή από τον Πρόεδρο Χριστόφια, την εκ περιτροπής Προεδρία, για να υπάρχει και Τούρκος στην εθνικότητα αρχηγός κράτους στην Κύπρο, που θα προέρχεται από το τουρκοκυπριακό συνιστών κράτος. Εάν, λοιπόν, γίνουν τροποποιήσεις επί του πρωτοκόλλου 10 στη βάση των δυο συνιστώντων κρατών, η τουρκική πλευρά θα θεωρεί ότι κατοχυρώθηκε η συνιδρυτική πράξη με τη σφραγίδα της ΕΕ.

Η λογική των αλλαγών
Οι Βρετανοί εργάζονται εδώ και ένα χρόνο στη βάση διαφόρων σεναρίων λύσης του Κυπριακού, που σχετίζονται με τη συνιδρυτική πράξη και το πρωτόκολλο 10. Μάλιστα, στο πρόσφατο παρελθόν, πραγματοποιήθηκε στις Βρυξέλλες σύσκεψη μεταξύ τεχνοκρατών της ΕΕ και των Ην. Εθνών, στο πλαίσιο της οποίας είχαν συζητηθεί τόσο ο τρόπος και ο χρόνος εφαρμογής του κεκτημένου στα κατεχόμενα μετά τη λύση, όσο και το πρωτόκολλο 10. Εάν, δηλαδή, θα μπορούσε να τροποποιηθεί ή όχι και πώς. Η άποψη των τεχνοκρατών της Επιτροπής είναι ότι λόγω έλλειψης υποδομών και κακής οικονομικής κατάστασης, το τουρκοκυπριακό συνιστών κράτος δεν θα μπορέσει να ενταχθεί στην ΕΕ αμέσως μετά τη λύση, οπότε χρειάζεται η επιβολή μεταβατικών περιόδων, τις οποίες όμως δεν προβλέπει το πρωτόκολλο 10. Συνεπώς, τονίζουν, θα πρέπει να εξευρεθούν τρόποι τροποποίησης του πρωτοκόλλου 10, για να μπορεί να εφαρμοστεί η λύση με αποκλίσεις από το κοινοτικό κεκτημένο και στη βάση μεταβατικών περιόδων.

Ερμηνείες
Καμιά αλλαγή επί του πρωτοκόλλου 10 δεν μπορεί να γίνει, εάν δεν πει ναι ο Πρόεδρος Χριστόφιας. Εάν γίνουν τροποποιήσεις επί του πρωτοκόλλου 10, στην πολιτική λογική που επιθυμεί η τουρκική πλευρά και προωθεί στις Βρυξέλλες η Βρετανία, τότε θα δοθεί, κατ' ελάχιστον, στην τουρκική πλευρά η ευκαιρία να ισχυριστεί ότι το νέο πολιτειακό σύστημα της Κύπρου δεν είναι συνέχεια της Κυπριακής Δημοκρατίας, αλλά ένα νέο, στηριζόμενο σε δυο συνιδρυτικά, συνιστώντα κράτη, που συμμετέχουν ισότιμα σε μια Κεντρική Κυβέρνηση. Με άλλα λόγια, μια μορφή παρθενογένεσης…

H «νέα Κύπρος» θα κινδυνέψει να μείνει εκτός ΕΕ
Αληθές είναι ότι, εάν γίνουν τροποποιήσεις επί του πρωτοκόλλου 10 ή αντικατάστασή του, χρειάζεται η ομοφωνία των κρατών μελών. Εάν έστω και ένα κράτος μέλος της ΕΕ πει όχι, τότε η λύση δεν θα μπορεί να εφαρμοστεί από την ΕΕ και το νέο δικέφαλο πολιτειακό σύστημα της Κύπρου θα κινδυνέψει να μείνει εκτός της ΕΕ! Οι Βρετανοί μελετούν διάφορα σενάρια τροποποιήσεων του πρωτοκόλλου 10 και βρίσκονται σε άμεση επικοινωνία με συνεργάτες του Κοινοτικού Επιτρόπου Όλι Ρεν. Ισχυρίζονται, μάλιστα, ότι εφόσον η τροποποίηση ή αντικατάστασή του θα γίνει στο πλαίσιο της λύσης, θα αποτυπώνει τη θέληση των Ελληνοκυπρίων και των Τουρκοκυπρίων, οπότε θα πρέπει να γίνει σεβαστή. Θεωρούν ότι αντί της πλήρους αντικατάστασης, η οποία θα προκαλέσει αντιδράσεις, προτιμότερη είναι η τροποποίηση στη λογική της εφαρμογής της λύσης. Οι Βρετανοί προβάλλουν τον ισχυρισμό ότι εφόσον θα έχουμε μεταβατικές περιόδους και αλλαγή του πολιτειακού συστήματος από ενιαίο κράτος σε ομόσπονδο, με δυο συνιστώντα κράτη, πρέπει να γίνουν και οι ανάλογες τροποποιήσεις επί του πρωτοκόλλου 10. Βεβαίως, ισχυρίζονται ότι η ΕΕ θα σεβαστεί τη συμφωνία και ότι όλα τα κράτη μέλη θα υποστηρίξουν και θα εγκρίνουν τις τροποποιήσεις. Όμως, υπάρχει και το «worst case scenario», δηλαδή η άσκηση βέτο από ένα και μόνο κράτος μέλος, οπότε θα υπάρξει εμπλοκή και το νέο πολιτειακό σύστημα της Κύπρου δεν θα μπορεί να συμμετάσχει στην ΕΕ!

Σημερινή