Η ευρωπαϊκή ασφάλεια, το ΝΑΤΟ και η Κύπρος

  ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΥ ΦΩΚΑΪΔΗ

Τον επόμενο μήνα στη Λισαβόνα αναμένεται να εγκριθεί το νέο στρατηγικό δόγμα του ΝΑΤΟ. Παρόλο που το θέμα αυτό δεν έχει αναδειχθεί στο δημόσιο διάλογο εδώ στην Κύπρο, στην πραγματικότητα πρόκειται για μια ιδιαίτερα σημαντική πολιτική εξέλιξη, που μας επηρεάζει άμεσα. Κι αυτό γιατί η περαιτέρω προώθηση της στρατηγικής συνεργασίας Ευρωπαϊκής Ένωσης-ΝΑΤΟ, που αποτελεί βασικό πυλώνα του νέου δόγματος, προσκρούει στο αγκάθι του Κυπριακού. Είναι καλά γνωστό πως η Κύπρος προβάλλει βέτο στη συνεργασία της Τουρκίας με τον Ευρωπαϊκό Αμυντικό Οργανισμό (EDA), ο οποίος έχει απορροφήσει ουσιαστικά το Δυτικοευρωπαϊκό Οργανισμό Εξοπλισμών (WEAO/WEAG), στον οποίο συμμετείχαν στο παρελθόν και νατοϊκά κράτη μη μέλη της Ε.Ε..
Με βάση πληροφορίες, ωστόσο, που έχουν δημοσιευθεί, στην Τουρκία θα προταθεί τώρα ένα ειδικό καθεστώς συμμετοχής, προκειμένου να εξουδετερωθεί το κυπριακό βέτο. Την ίδια ώρα, βεβαίως, με επιχείρημα τη μη ένταξη της Κύπρου στο Συνεταιρισμό για την Ειρήνη (μόνη από τους 27 που παραμένει εκτός), η Τουρκία μπλοκάρει την παρουσία της Κύπρου στις κοινές συσκέψεις που αφορούν την Κοινή Πολιτική Άμυνας και Ασφάλειας της Ένωσης για αποστολές, όπου εφαρμόζονται οι ρυθμίσεις της συμφωνίας Berlin Plus, όπου δηλαδή απαιτείται η χρήση μέσων ή/και δυνατοτήτων του ΝΑΤΟ.
Είναι καλά γνωστό πως η Ε.Ε. δεν διαθέτει, ούτε και είναι πρόθυμη να επενδύσει σε ανάλογες υποδομές. Συνεπώς, στην πράξη ευρωπαϊκή ασφάλεια χωρίς το ΝΑΤΟ δεν υπάρχει. Αν ανασκοπήσουμε το θέμα και από ιστορική σκοπιά, θα διαπιστώσουμε πως η ευρωπαϊκή ασφάλεια ουδέποτε ήταν πρόβλημα μόνο της Ευρώπης. Ιδιαίτερα μετά από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, το πρόβλημα της ασφάλειας της Ευρώπης ήταν πρόβλημα ευρωατλαντικό. Θα μπορούσε, μάλιστα, να ισχυριστεί κανείς πως μετά το Περλ Χάρμπορ και για τις Ηνωμένες Πολιτείες το ζήτημα της ασφάλειας δεν ήταν στενά αμερικανικό. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως το ΝΑΤΟ γεννήθηκε μέσα από τα συντρίμμια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και ασφαλώς έφερε το στίγμα των γεωστρατηγικών δεδομένων της εποχής, αλλά και του Ψυχρού Πολέμου.
Ο κόσμος σήμερα όμως έχει αλλάξει. Το τέλος του 20ού αιώνα έφερε μεγάλες ανατροπές με την κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ. Ο χάρτης της γηραιάς ηπείρου γράφτηκε εκ νέου. Οι πρώην ανατολικοευρωπαϊκές χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού, που τώρα συμμετέχουν στην Ε.Ε. και στο ΝΑΤΟ, αποτελούν τους πιο ένθερμους υποστηρικτές της ενίσχυσης των ευρωατλαντικών σχέσεων.
Την ίδια ώρα, οι νέες ασύμμετρες απειλές, η τρομοκρατία, ο κίνδυνος ενός πυρηνικού ολέθρου, δημιουργούν νέα δεδομένα και νέες προκλήσεις. Και αυτές οι προκλήσεις δεν είναι ούτε ευρωπαϊκές, ούτε αμερικανικές. Είναι παγκόσμιες. Το μεγάλο στοίχημα, βεβαίως, της παγκόσμιας δημοκρατικής διακυβέρνησης και ο νέος ρόλος του ΟΗΕ που έχει ήδη καταγραφεί στην ατζέντα και θα είναι ενώπιόν μας για τις δεκαετίες που έρχονται. Για την ώρα, όμως, ο μόνος ο οργανισμός, που διαθέτει την πραγματική ισχύ για να παράσχει ασφάλεια, να αποτρέψει παγκόσμιες απειλές και να προλάβει συγκρούσεις είναι το ΝΑΤΟ. Αυτή είναι μια πραγματικότητα, που ακόμα και η ίδια η Ρωσία αναγνωρίζει, αναπτύσσοντας μια στρατηγική συνεργασία μαζί του.
Οι Ευρωπαίοι εταίροι έχουν την επιλογή να διεκδικήσουν συλλογικά το ρόλο που τους αναλογεί εντός της Συμμαχίας, συνεργαζόμενοι με τις Ηνωμένες Πολιτείες ή να τις αφήσουν μόνες να κηδεμονεύουν το ΝΑΤΟ. Η λογική επιβάλλει το πρώτο, γι’ αυτό και ο προσανατολισμός αυτός αποτυπώνεται ξεκάθαρα και στη Μεταρρυθμιστική Συνθήκη της Λισαβόνας (ακόμα και η σημειολογία του γεγονότος ότι το νέο δόγμα του ΝΑΤΟ θα υπογραφεί στη Λισαβόνα έχει τη σημασία του!). Η Κύπρος έχει την επιλογή να συμμετάσχει στη νέα αυτή αρχιτεκτονική ασφάλειας στην Ευρώπη και στον κόσμο, υπηρετώντας τα δικά της συμφέροντα, ή να μείνει περιθωριοποιημένη και μακριά από τις εξελίξεις, παραμένοντας προσκολλημένη σε δόγματα που έχουν ξεπεραστεί από την ίδια την ιστορία. Η λογική επιβάλλει το πρώτο…