Τουρκία - Ευρώπη και οι αλλαγές

Από τη Μαριλένα Κοππά, ευρωβουλευτή του ΠΑΣΟΚ

Οι εξελίξεις γύρω από την Τουρκία και τον νέο της περιφερειακό ρόλο μάς αναγκάζουν να επανεξετάσουμε τις βάσεις της εξωτερικής πολιτικής μας, μια και τα θεωρητικά εργαλεία και οι αναλύσεις της δεκαετίας 1990 αδυνατούν να εξηγήσουν τη σημερινή πραγματικότητα.

Μόλις πριν από μερικά χρόνια, «η Ευρώπη» δεν ήταν απλά ένα σύνθημα για την κυβέρνηση Ερντογάν. Η Ευρώπη ήταν μια νομιμοποιητική δύναμη δημοκρατικής μεταρρύθμισης και το ΑΚΡ εμφανιζόταν ως μία «ισλαμο-δημοκρατική» δύναμη ανάλογη της χριστιανοδημοκρατικής που σε επίπεδο αξιών ήταν δυτικότερη των κεμαλιστών.

Ομως, τα πράγματα άλλαξαν ριζικά. Οι μεγάλες καθυστερήσεις στη μεταρρυθμιστική διαδικασία, οι υποσχέσεις από την Αγκυρα που δεν τηρήθηκαν ουσιαστικά λειτούργησαν υπέρ αυτών που δεν επιθυμούν την Τουρκία στην Ευρώπη. Είναι χαρακτηριστικό ότι η τελευταία έκθεση του Κοινοβουλίου δεν ανέφερε στην αρχική μορφή της τη λέξη «ένταξη», αλλά μιλούσε για μια μακρά και ανοιχτή (open ended) διαδικασία προσέγγισης.

Η Τουρκία βρέθηκε σε μια κρίσιμη κατάσταση το καλοκαίρι του 2007, με το Συνταγματικό Δικαστήριο της χώρας να καλείται να αποφανθεί αν ο Ερντογάν και το κόμμα του λειτουργούσαν εναντίον της τουρκικής Δημοκρατίας. Ο Ερντογάν δικαιώθηκε, όμως αυτό δεν πρέπει να αναγνωσθεί μονοσήμαντα ως «νίκη της δημοκρατίας». Θα ήταν ακριβέστερο να πούμε ότι τόσο ο στρατός όσο και η κυβέρνηση βρίσκονται από εκείνη τη στιγμή σε μια επαναδιαπραγμάτευση ορίων. Η υπόθεση Εργκενεκόν, με το πλήγμα στο βαθύ κράτος από την κυβέρνηση, έδειξε ότι ο στρατός δεν μπορεί πλέον να υπαγορεύει τις εξελίξεις. Από την άλλη πλευρά, ο στρατός φαίνεται να έχει ελευθερία κινήσεων στο Αιγαίο και στην Κύπρο. Τελικά, το πιο ανησυχητικό σενάριο είναι μια «νέα σύνθεση» στρατιωτικού και πολιτικού κατεστημένου, όπου το κυρίαρχο δόγμα εξωτερικής πολιτικής δεν θα είναι η ένταξη της Τουρκίας στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα, αλλά η ανάδειξή της σε μια «περιφερειακή δύναμη» μεταξύ Ευρώπης, Καυκάσου και Μέσης Ανατολής.

Σημάδια αυτής της αλλαγής είναι ο επιτυχημένος -έως τους παλικαρισμούς Ερντογάν στο Νταβός- διαμεσολαβητικός ρόλος της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή. Η Τουρκία έχει αναβαθμιστεί στον τομέα της ενεργειακής ασφάλειας, αφού αποτελεί την κύρια πύλη εισαγωγής φυσικού αερίου από Ιράν και Αζερμπαϊτζάν προς την Ευρώπη. Επίσης, αποτελεί κύριο δίαυλο επικοινωνίας μεταξύ Ισραήλ και Συρίας, ενώ φημολογείται ότι τουρκική θα είναι η διεθνής ειρηνευτική δύναμη στη Γάζα. Στον Καύκασο η Τουρκία έδειξε μεγάλη κινητικότητα κατά την κρίση της Γεωργίας, προτείνοντας σχέδιο σταθεροποίησης της περιοχής της Μαύρης Θάλασσας με κεντρικό ρόλο για την ίδια.

Εάν καταρρεύσει οριστικά το ευρωπαϊκό όραμα της Τουρκίας, το κόστος για την Ελλάδα θα είναι ανυπολόγιστο. Ως περιφερειακή δύναμη η Τουρκία δεν θα ελέγχεται από καινοφανείς επικλήσεις ενός δημοκρατικού κεκτημένου. Τουρκία αποξενωμένη από την Ευρώπη σημαίνει το τέλος ενός οράματος για «μέρισμα ειρήνης». Τότε η μόνη εναλλακτική θα είναι η συνέχιση και εντατικοποίηση μιας πολυδάπανης στρατηγικής αποτροπής.
Πηγή