Τριχοτομημένος ο στρατηγικός έλεγχος της Κύπρου

Της Μικαέλλας Λοίζου

Οι στρατιωτικές δυνάμεις που δραστηριοποιούνται στην Κύπρο, δηλαδή η Εθνική Φρουρά, η ΕΛΔΥΚ, τα κατοχικά στρατεύματα και οι τ/κ στρατιωτικές δυνάμεις, αλλά και η ΟΥΝΦΙΚΥΠ και οι Βρετανοί, παίρνουν, ουσιαστικά, από ένα κομμάτι της στρατηγικής αξίας της Κύπρου, διαπιστώνεται στην έκθεση του βουλευτή του ΑΚΕΛ Άριστου Αριστοτέλους, ο οποίος είναι ειδικός σε θέματα άμυνας και στρατηγικής. Η Κύπρος, όπως εξηγεί ο κ. Αριστοτέλους, αποτελεί παγκοσμίως σημαντικό κόμβο στρατηγικών επικοινωνιών. Προσφέρει, επίσης, ορμητήριο και χώρο ανεφοδιασμού και στάθμευσης στρατιωτικών δυνάμεων, γεγονός που κρίνεται ιδιαίτερα χρήσιμο για τους Βρετανούς. Εξ ου και, όπως αναφέρεται στην έκθεση, «παρά τις φοβερές οικονομικές πιέσεις, στις οποίες υπόκειται το Λονδίνο, εντούτοις δεν προτίθεται να εγκαταλείψει τις Βάσεις».
Η στρατηγική αξία σχεδόν ολόκληρου του κυπριακού χώρου βρίσκεται νόμιμα στα χέρια της Βρετανίας από το 1960, επισημαίνει ο κ. Αριστοτέλους. Άλλο ένα μέρος βρίσκεται παράνομα στα χέρια της Τουρκίας από το 1974 και ο υπόλοιπος χώρος ελέγχεται από την Κυπριακή Δημοκρατία. Σε αυτόν το χώρο, όπως σημειώνει, έρχονται να λάβουν μέρισμα στρατηγικής αξίας και οι ΗΠΑ, μέσω μίας «μυστήριας» συμφωνίας στρατηγικών και άλλων διευκολύνσεων, η οποία υπογράφτηκε με τη Λευκωσία το 2002 αλλά ποτέ δεν έχει αποκαλυφθεί το πλήρες περιεχόμενό της.
Όπως δήλωσε στη «Σ» ο κ. Αριστοτέλους, ο ίδιος ζήτησε πολλές φορές λεπτομέρειες αυτής της συμφωνίας, ούτως ώστε να μπορούν να προσμετρηθούν τα ωφελήματα των ΗΠΑ, μέσω ερωτήσεων που υπέβαλλε από τη Βουλή στα αρμόδια Υπουργεία, αλλά ουδέποτε έλαβε σαφείς απαντήσεις ως προς το περιεχόμενο του εγγράφου. Εικάζεται, δε, ότι επειδή η εν λόγω συμφωνία έχει υπογραφτεί πριν από την ένταξή μας στην Ε.Ε., ενδεχομένως να μην είναι απόλυτα συμβατή με τις πρόνοιες του ευρωπαϊκού κεκτημένου και των συλλογικών υποχρεώσεών μας.
Υστερούμε στρατιωτικά
Όπως συμπεραίνεται από την έρευνα του κ. Αριστοτέλους, οι Τούρκοι έχουν μεν από το 2002 να προβούν σε μια ουσιαστική αύξηση των δυνάμεών τους στην Κύπρο, αλλά συνεχίζουν να είναι πολύ πιο ισχυροί από εμάς. «Η Τουρκία δύναται να έχει σχεδόν πλήρη στρατηγικό έλεγχο επί της Κύπρου», αναφέρεται χαρακτηριστικά. Όπως επισημαίνει, τα επίπεδα ικανοτήτων των τουρκικών στρατευμάτων διατηρούνται σε υψηλά επίπεδα και η κατοχική δύναμη είναι σε θέση να αποκλείσει από θάλασσα και από αέρα την Κυπριακή Δημοκρατία, η οποία υστερεί σημαντικά στους δύο αυτούς τομείς. Κι αυτό γιατί η Τουρκία έχει δυνατότητα πλήρους αεροπορικής και ναυτικής κάλυψης, υποστήριξης και ταχείας ενίσχυσης των δυνάμεών της, από βάσεις και εγκαταστάσεις στο δικό της έδαφος. Προγραμματίζει, μάλιστα, να ενισχύσει το στόλο της με φρεγάτες και υποβρύχια, όπως και με μεταγωγικά αεροσκάφη, ώστε να ενισχύσει περαιτέρω την εμβέλεια δράσης και την αποτελεσματικότητα των δυνάμεών της, όχι, βέβαια, μόνο όσον αφορά την Κύπρο αλλά κυρίως σε σχέση με το τι διαδραματίζεται στο ευρύτερο περιφερειακό σκηνικό.
Πολύ πιο ισχυροί
Σύμφωνα με την έκθεση, το νησί μας καθίσταται ιδιαίτερα ευάλωτο, λόγω της απουσίας άμυνας σε βάθος, των αδυναμιών στον αεροπορικό και αντιαεροπορικό τομέα (έναντι μιας πολύ ισχυρής τουρκικής αεροπορίας) και λόγω των πολύ ισχνών ναυτικών ικανοτήτων της Δημοκρατίας, σε σχέση με τους Τούρκους. Ο κ. Αριστοτέλους εκτιμά, ωστόσο, ότι υπάρχει κάποιο περιθώριο αισιοδοξίας, καθώς «η υπό εξέλιξη αναδιοργάνωση θα καταστήσει την Ε.Φ. μια πιο ευέλικτη και αποτελεσματική δύναμη να αντιμετωπίσει διάφορες μορφές κρίσης, προκλήσεις και απειλές στο νησί αλλά και να ανταποκρίνεται στις διεθνείς της υποχρεώσεις σε σχέση με την Ε.Ε.».
Παρά ταύτα, είναι σαφές ότι στον τομέα του ανθρώπινου δυναμικού υστερούμε, καθώς η αναλογία των δικών μας στρατιωτών σε σχέση με τους Τούρκους είναι 3,1 Τούρκοι προς ένα εθνοφρουρό. Η κατάσταση βελτιώνεται κάπως όταν προστεθούν και οι εφεδρείες στη συνταγή, καθώς οι αναλογίες αυτές μειώνονται σε 2:1. Η γεωγραφία μας, όμως, επισημαίνεται στην έκθεση, μαζί με την αδυναμία εξασφάλισης αποτελεσματικών μέσων προστασίας, όπως θα ήταν οι S300, μας αφήνουν εκτεθειμένους σε επιδρομές, παρά τις ναυτικές εγκαταστάσεις στο Μαρί και τις αεροπορικές στην Πάφο.
Όπως τονίζει, επίσης, ο κ. Αριστοτέλους, τα οικονομικά δεδομένα των τελευταίων ετών, όπως η ανάγκη σύγκλησης με τους δείκτες του Μάαστριχτ και η υιοθέτηση του ευρώ, κατέστησαν την άμυνα τομέα εξοικονόμησης πόρων, με αποτέλεσμα να επιβραδυνθεί ο ρυθμός εισαγωγής οπλισμού. Με αυτά τα δεδομένα, οι αμυντικές δαπάνες της Κυπριακής Δημοκρατίας έπεσαν στο 2,1-2,3% τα τελευταία χρόνια, αν και τα ποσοστά αυτά θεωρούνται υψηλά σε σχέση με τον μέσο όρο της Ε.Ε.

Οι τουρκικές επιδιώξεις
Όπως επισημαίνεται στην έκθεση, υπάρχει μία σειρά τουρκικών επιδιώξεων, που σχετίζονται τόσο άμεσα μαζί μας, όσο και με τη γενικότερη σφαίρα επιρροής της ευρύτερης περιοχής, που καθιστούν τον στρατηγικό έλεγχο της Κύπρου από την Τουρκία ιδιαίτερα σημαντικό για την κατοχική δύναμη. Έτσι, με τη διατήρηση ισχυρών στρατιωτικών ικανοτήτων στην Κύπρο, η Άγκυρα επιδιώκει:
· Τη συνεχή διασφάλιση του στρατηγικού ελέγχου της επί του κυπριακού χώρου, καθώς και της μεγάλης διαπραγματευτικής της ισχύος στο Κυπριακό και την αποτελεσματική στήριξη της εξωτερικής και αμυντικής της πολιτικής στο πρόβλημα αυτό.
· Την υπογράμμιση της αποφασιστικότητάς της για διαιώνιση και νομιμοποίηση της στρατιωτικής της παρουσίας και του στρατηγικού ελέγχου της στο νησί.
· Τη διατήρηση του ελέγχου της επί του καθεστώτος των κατεχομένων και των δραστηριοτήτων των Τ/κ, ιδιαίτερα σε θέματα που ενδεχόμενα να επηρεάζουν τις στρατηγικές επιδιώξεις της Άγκυρας στο νησί.
· Τη διατήρηση της ικανότητας να επηρεάζει εξελίξεις στις ελεύθερες περιοχές και να εκβιάζει την ε/κ πλευρά και να δημιουργεί αμφισβητήσεις για την κυριαρχία της Κυπριακής Δημοκρατίας στη ξηρά και στον θαλάσσιο και εναέριο χώρο της Κύπρου.
· Ο έλεγχος του κυπριακού χώρου από την Τουρκία, δεδομένου και του διευρυμένου ή ηγετικού ρόλου που επιδιώκει να διαδραματίσει στη γύρω περιοχή, αποτελεί εν δυνάμει στρατηγικό εφαλτήριο, που, έστω και συγκαλυμμένα, ενδεχομένως να μην αντισταθεί στον πειρασμό να χρησιμοποιήσει.