1) Οπισθοχώρηση ή πόλεμος δεν αποτελούν προοδευτικές λύσεις...

Την εποχή της πρώτης βιομηχανικής επανάστασης προέκυψε το κίνημα του Λουδιστών, που είχαν βάλει σαν στόχο την καταστροφή των μηχανών καθώς θεωρούσαν πως η επέκταση της χρήσης τους θα αφήσει τους εργάτες χωρίς δουλειά...

Η συνέχεια απέδειξε πως και οι μηχανές πολλαπλασίασαν την παραγωγική τους ισχύ αλλά και οι εργαζόμενοι βρήκαν δραστηριότητες να εξασφαλίσουν εισόδημα και βελτίωση του επιπέδου διαβίωσης...

Αν σήμερα μια βασική εστία των προβλημάτων της παγκόσμιας οικονομίας είναι η μετανάστευση θέσεων εργασίας από τις ανεπτυγμένες οικονομίες στις αναπτυσσόμενες, οι σύγχρονοι Λουδιστές θα μπορούσαν να είναι όσοι παριστάνουν τους κυνηγούς κεφαλών των Κινέζων, Βιετναμέζων και Ινδών κ.ά. που τους «κλέβουν» τις θέσεις εργασίας...

Θα μπορούσαν επίσης να είναι όσοι ζητούν προστατευτισμό από τις εισαγωγές, έλεγχο στη μετακίνηση κεφαλαίων και επενδύσεων αναδιατυπώνοντας επί της ουσίας ένα δίλημμα του τύπου: Θέση εργασίας σε ένα αναστημένο ελληνικό φασόν ή φθηνά μπλουζάκια που κατασκευάστηκαν στο άλλοτε ηρωικά επαναστατικό αλλά πάντα φτωχό Βιετνάμ;...

Τη λύση θα την δώσει η πραγματικότητα όπως την έδωσε με το πρόβλημα που αντιμετώπισε το κίνημα των πρώτων Λουδιστών. Απλά μέχρι να μεθοδευτεί θα είμαστε αναγκασμένοι να ακούμε διάφορες χαρτορίχτρες τύπου Μαξ Κάιζερ να μας βομβαρδίζουν με σενάρια για απίθανες συνομωσίες...
 
Όπως έχουμε ξαναπεί, η ρίζα του προβλήματος του παγκόσμιου χρέους είναι η μετανάστευση θέσεων εργασίας από τις ανεπτυγμένες οικονομίες της Δύσης, στις αναπτυσσόμενες της Ανατολής και του Νότου.

Οι εξελίξεις στις τηλεπικοινωνίες, το διαδίκτυο και τον αυτοματισμό στην παραγωγή έχουν επιδεινώσει την τελευταία δεκαετία αυτή την ανισορροπία, καθώς μεταναστεύουν πλέον και κλάδοι αιχμής, ενώ τα προϊόντα που παράγουν οι αναπτυσσόμενες δεν περιορίζονται στις φθηνές κατηγορίες αλλά χτυπάνε και τις ακριβές...

Υπάρχουν δυο - τρεις ρεαλιστικές προτάσεις για τον τρόπο που πρέπει να αντιμετωπιστεί αυτή η κατάσταση και να αποκατασταθεί κάποια ισορροπία μέχρι την επόμενη ανισορροπία...

Οι απαντήσεις που έχει προσπαθήσει να δώσει η Δύση μέχρι στιγμής σε αυτό το πρόβλημα, ανάλογα με τα δυο συν ένα ρεύματα πολιτικής σκέψης, είναι τα εξής:
 
H φιλελεύθερη...

Η φιλελεύθερη απάντηση  στο πρόβλημα, σε πρακτικό επίπεδο, στοχεύει σε προσπάθειες μείωσης του κόστους εργασίας στην ανεπτυγμένη Δύση και στην επιμήκυνση του χρόνου εργασίας, προκειμένου να αντιμετωπιστεί και το δημογραφικό πρόβλημα της γήρανσης του πληθυσμού. Στον τομέα αυτό η Γερμανία αποτελεί μέχρι στιγμής το πλέον επιτυχημένο παράδειγμα.

Οι απόψεις που εδράζονται στην φιλοσοφία πως τις λύσεις στα οικονομικά προβλήματα τις δίνουν οι κανόνες της αγοράς, υπολογίζουν πως η ταχεία ανάπτυξη στις αναπτυσσόμενες χώρες, δημιουργεί προϋποθέσεις βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου και σταδιακής αύξησης των αμοιβών και άρα, του κόστους εργασίας και άρα και του κόστους παραγωγής.

Το σημαντικό πρόβλημα της τελευταίας δεκαετίας δημιουργήθηκε επειδή οι αναπτυσσόμενες οικονομίες, με αιχμή την Κίνα, κατάφεραν να ενσωματώνουν στην παραγωγική τους διαδικασία την υψηλή τεχνολογία με ρυθμούς ταχύτερους από την αύξηση των αμοιβών και εν γένει του κόστους παραγωγής.

Η άποψη αυτή υποστηρίζει πως το πρόβλημα της ανισορροπίας και διόγκωσης του χρέους που δημιουργεί το μοντέλο "πλεονασματικές εξαγωγικές αναπτυσσόμενες και ελλειμματικές εισαγωγικές ανεπτυγμένες" θα λυνόταν αυτόματα αν η Κίνα π.χ. δεν χειραγωγούσε την ισοτιμία με το γουαν να παραμένει χαμηλά.
 
Η αριστερή απάντηση...
 
Απέναντι σε αυτές τις καταιγιστικές εξελίξεις η αριστερά στη Δύση, όπως περιχαρακώνεται στα πέριξ του δημοκρατικού κόμματος στις ΗΠΑ και την ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία, δεν έχει καταφέρει να στοιχειοθετήσει μια συνεκτική πρόταση.

Πριν από 15-20 χρόνια η γερμανική σοσιαλδημοκρατία είχε προσπαθήσει να απαντήσει στον ανταγωνισμό των αναπτυσσόμενων με επιμονή στα ποιοτικά χαρακτηριστικά και στη συνέχεια επί Σρέντερ με την ατζέντα 2010 που ενσωμάτωνε πολλά στοιχεία της φιλελεύθερης σχολής της αγοράς. Η συνέχεια βέβαια δείχνει πως και οι αναπτυσσόμενες με γρήγορους ρυθμούς καταφέρνουν να απαντούν στις προκλήσεις της ποιότητας.
 
Θεωρητικά η αριστερά στη Δύση συνεχίζει να μιλάει για αναδιανομή του πλούτου, αλλά επί της ουσίας του προβλήματος κάποια ψήγματα προβληματισμού έχει καταφέρει να ψελλίσει στις τελευταίες συναντήσεις της G20 μέσω του Τίμοθυ Γκάιτνερ, υπουργού οικονομικών των ΗΠΑ. Τα ψήγματα αυτά συνίστανται στην επίτευξη μιας συμφωνίας με τις αναπτυσσόμενες και εν γένει τις πλεονασματικές χώρες να τεθούν όρια συγκράτησης του πλεονάσματος και στις ελλειμματικές όρια συγκράτησης του ελλείμματος.

Σαν πιο πιθανό μελλοντικό σενάριο φαίνεται, η ανισορροπία αυτή να αντιμετωπιστεί με κάποια νέα διεθνή συμφωνία τύπου Μπρετον Γουντς που θα φροντίζει τη ρύθμιση του ιδιωτικού και κρατικού χρέους της Δύσης, και θα θέτει κανόνες στην πρόληψη δημιουργίας νέου χρέους μέσω των ανισορροπιών μεταξύ Δύσης και Ανατολής.
 
Ο τρίτος προβληματισμός...

Η τρίτη άποψη είναι αυτή των οικολογικών κινημάτων που σε κάποιες χώρες όπως π.χ. η Γερμανία αρχίζει να υποκαθιστά την σοσιαλδημοκρατική (Οι πράσινοι εμφανίζουν ήδη ίδια πολιτική επιρροής με το SPD). Ο βασικός πυρήνας της πολιτικής αυτής άποψης δεν συνίσταται σε ένα περιβαλλοντισμό όπως λάθος πιστεύει η πλειοψηφία της κοινής γνώμης και του παραδοσιακού πολιτικού κόσμου, αλλά στον προβληματισμό αμφισβήτησης του μοντέλου των τελευταίων δεκαετιών που βασίζεται στη σπατάλη των φυσικών πόρων. Η βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των αναπτυσσόμενων οικονομιών αν συνεχίζει να γίνεται με τους όρους που έγινε στη Δύση θα αυτοϋπονομευτεί αφού οι φυσικοί πόροι δεν θεωρούνται επαρκείς για να συντηρήσουν το επίπεδο ζωής των 700-800 εκατ. της Δύσης και για άλλα 2.000-3.000 εκατ. πληθυσμού της Κίνας της Ινδίας και της Λατινικής Αμερικής.

Ήδη, η αύξηση της ζήτησης πρώτων υλών, λόγω της βελτίωσης του επιπέδου ζωής των αναπτυσσόμενων χωρών, έχει εκτοξεύσει τις τιμές στα ύψη, κάτι που παρά τις κατά καιρούς απότομες διορθώσεις αναμένεται να συνεχιστεί. Η άποψη αυτή προτείνει αλλαγή του μοντέλου συνολικότερα με την υιοθέτηση ενός πιο ήπιου μοντέλου ζωής με χαμηλότερη κατανάλωση και άρα και ρυθμών οικονομικής ανάπτυξης. Επί της ουσίας η τρίτη πρόταση έρχεται να υποκαταστήσει τον θεμελιώδη όρο της δεύτερης περί της βασικής αντίθεσης μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας όπως τον είχε διατυπώσει ο Μαρξ με την αντίθεση ανθρώπου - περιβάλλοντος.
 
Αυτοί οι τρεις τομείς προβληματισμού συνιστούν μέχρι σήμερα το πεδίο των ρεαλιστικών απαντήσεων στα προβλήματα που δημιουργεί η παγκοσμιοποίηση στο οικονομικό πεδίο της ανθρώπινης δραστηριότητας. Υπό το πρίσμα αυτό θα πρέπει να παρακολουθούμε τις εξελίξεις στις αγορές...

Η προσωπική άποψη είναι πως η λύση που θα βρεθεί να αφορά ένα κοινό τόπο μεταξύ των τριών παραπάνω πεδίων...