Άγκυρα... πρόσω ολοταχώς!

Λύση σε όλα τα εθνικά μέτωπα προωθεί ο Ερντογάν

Η κυβέρνηση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν συνέταξε τον περίφημο «Χάρτη Εξομάλυνσης», ο οποίος προβλέπει την ανάληψη πρωτοβουλιών για τη διαχείριση τριών από τα πιο σημαντικά πολιτικά ζητήματα της Τουρκίας.

ΧΑΡΤΗΣ ΕΞΟΜΑΛΥΝΣΗΣ
Περιλαμβάνει το Κουρδικό, το Αρμενικό και το Κυπριακό

«Ερντογάν προχώρα, λύστα τώρα όλα», θα ήταν το σύνθημα του κυβερνώντος κόμματος στην Τουρκία, αν γίνονταν τώρα εκλογές. Τα πρωτοβρόχια δεν έφεραν μόνο τις φονικές πλημμύρες στην Κωνσταντινούπολη αλλά και ένα «χείμαρρο» δράσεων και αντιδράσεων στην Άγκυρα, μετά το «άνοιγμα» -όπως χαρακτηρίζεται- της τουρκικής κυβέρνησης προς τρία μέτωπα, που πονάνε...

Η αλήθεια είναι ότι είναι δύσκολο ακόμη να προσδιοριστούν με σαφή και σίγουρο τρόπο οι πολιτικές εξελίξεις στην Τουρκία. Εντυπωσιακές; Σίγουρα. Σπουδαίες; Δεν γνωρίζουμε ακόμη. Βήμα προς την Ιστορία; Κάτσε να δούμε. Πάντως το βέβαιο είναι ότι αποτελούν έκπληξη και χρήζουν προσοχής.

Αλλά για να καταλάβουμε πού αποσκοπούν όλες αυτές οι κινήσεις της Τουρκίας και κατά δεύτερον να τις χαρακτηρίσουμε, καλό θα ήταν πρώτα να προσπαθήσουμε να τις αποκωδικοποιήσουμε.

Η κυβέρνηση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν συνέταξε ένα χάρτη, τον περίφημο «Χάρτη Εξομάλυνσης», ο οποίος προβλέπει την ανάληψη πρωτοβουλιών για τη διαχείριση (αν όχι λύση) τριών από τα πιο σημαντικά πολιτικά ζητήματα της χώρας.

1. Το Κουρδικό, στο οποίο πρέπει να υπάρξει μία μόνιμη και βιώσιμη λύση του προβλήματος.

2. Το Αρμενικό, στόχος του οποίου είναι να εξομαλυνθούν οι σχέσεις με το Εριβάν και ν' ανοίξουν, επιτέλους, τα σύνορα.

3. Και, τέλος, το Κυπριακό, που μία πιθανή θετική εξέλιξη στις προσπάθειες επίλυσης σαφώς θα διευκολύνει την ευρωπαϊκή προοπτική της Άγκυρας.

Αυτοί, λοιπόν, είναι οι τρεις βασικοί άξονες του «Χάρτη Εξομάλυνσης» και η βάση της τουρκικής εθνικής πολιτικής. Βέβαια η Άγκυρα πολλές φορές προσπαθεί να αυτοπροσδιοριστεί και να εκληφθεί ως «διαιτητής» περιφερειακών προβλημάτων και διαφορών, όπως το έκανε με τη Γεωργία, τη Ρωσία και την Αμπχαζία, τη Χαμάς και το Ισραήλ, τους Ουιγούρους του Πεκίνου και ούτω καθεξής. Το ζήτημα, βέβαια, είναι πάντα το αποτέλεσμα όλων αυτών των πρωτοβουλιών της Άγκυρας και ειδικότερα εκείνων που αφορούν δικά της προβλήματα.

Σωστό ή ατυχές timing;

Στην πολιτική και στις λύσεις των ζητημάτων, μεγάλο παράγοντα παίζει ο «συγχρονισμός». Δηλαδή, αν η χρονική στιγμή και οι συνθήκες που επικρατούν είναι ικανές να συμβάλουν στην πρόοδο ή στη λύση ενός ζητήματος. Ποιο είναι, λοιπόν, το περιβάλλον τώρα μέσα στο οποίο αναπτύσσονται αυτές οι πρωτοβουλίες στην Τουρκία;

Στην πασίγνωστη πλέον υπόθεση εξάρθρωσης του «βαθέος κράτους», ή αλλιώς της Εργκενεκόν, οι συλλήψεις και η δίκη συνεχίζονται, αλλά η γενική αίσθηση είναι ότι η ιστορία αυτή θα τραβήξει μακριά και χωρίς να είναι ορατό μάλιστα το αποτέλεσμά της. Έτσι, λοιπόν, ο θόρυβος που επικρατούσε πριν από μήνες έχει κοπάσει.

Ο στρατός φαίνεται να κρατάει αποστάσεις, να μην παρεμβαίνει σχεδόν καθόλου στα σχέδια και τις πρωτοβουλίες του κυβερνώντος κόμματος, σαν να υπάρχει μία ακαθόριστη συμφωνία κυρίων για «σιωπή». Μόνο η εφημερίδα «Ταράφ» είναι αυτή που ασχολείται συστηματικά με το στρατό, εκθέτοντάς τον σχεδόν καθημερινά με αποκαλύψεις, αλλά ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, αν και θα έπρεπε να τρίβει τα χέρια του γι' αυτό, κάνει περιέργως τα «στραβά μάτια», δίνοντας όμως παράλληλα το μήνυμα στο στρατιωτικό κατεστημένο ότι... «γνωρίζω ότι γνωρίζετε ότι γνωρίζω».

Και αυτή η σιωπή «εκδηλώνεται» ξεκάθαρα στην πρωτοβουλία για το Κουρδικό. Εκεί όπου ανέκαθεν ο στρατός είχε τον πρώτο λόγο, θεωρώντας το μάλιστα δικό του και μόνο θέμα, αφού άπτεται μόνο στρατιωτικής λύσης, τώρα συμπεριφέρεται σαν να περιμένει να του δώσουν εντολές για οπισθοχώρηση... Η πρωτοβουλία στο Κουρδικό πρέπει να θεωρηθεί πάντως -ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα- μία από τις σημαντικότερες στιγμές της τουρκικής δημοκρατίας. Όπως έχει και πάλι επισημανθεί, είναι η πρώτη φορά που οι Τούρκοι πολιτικοί δέχονται στο ίδιο τραπέζι τούς Κούρδους.

Η «κραυγή» της αντιπολίτευσης

Την ώρα, πάντως, που η σιωπή του στρατού είναι τόσο... εκκωφαντική, η τουρκική αντιπολίτευση ακούγεται μέχρι τα βουνά της νοτιο-ανατολικής Τουρκίας και ακόμη παραπέρα. Η απόλυτη πόλωση. Τι κατηγορίες για προδοσία της μητέρας πατρίδας εκτοξεύει, τι αντάρτικα και συνωμοσίες βλέπουν Μπαϊκάλ και Μπαχτσελί, δεν λέγεται.

Αλλά ο Ερντογάν μάλλον φαίνεται να έχει μπερδέψει για τα καλά την αντιπολίτευση, η οποία δεν γνωρίζει τι στάση να κρατήσει. Από τη μια το γενικό αίσθημα λέει, «καλές είναι οι πρωτοβουλίες, μήπως και λυθεί κανένα πρόβλημα», από την άλλη, όμως, ποιος θα είναι ο ρόλος της αντιπολίτευσης αν δεν αντιδράσει;

Στο μεν μεγαλύτερο κόμμα της αντιπολίτευσης, κάποιοι θυμήθηκαν ξαφνικά ότι το CHP είναι κόμμα της αριστεράς και άρα η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι βασική αρχή της ιδεολογίας του. Επομένως, είναι αντιφατική μία άρδην άρνηση της πρωτοβουλίας του κυβερνώντος κόμματος, όταν αυτό επιχειρεί να προστατεύσει και να εγγυηθεί τα βασικά δικαιώματα ενός μεγάλου τμήματος του τουρκικού λαού, των Κούρδων. Και πέρα από αυτό, εκείνο που σκέφτεται μία μερίδα του CHP είναι ότι αν έχει επιτυχία αυτή η κυβερνητική πρωτοβουλία, πώς θα δικαιολογηθεί στην εκλογική βάση του κόμματος η ακραία θέση της ηγεσίας ότι τίθενται σε κίνδυνο η εθνική ακεραιότητα και η ενότητα της χώρας;

Τις ίδιες «ενοχές» στο εσωτερικό του δεν μοιράζεται πάντως το εθνικιστικό κόμμα του Ντεβλέτ Μπαχτσελί, ο οποίος είναι πιο δηκτικός αυτός και το επιτελείο του, κάνοντας λόγο για εθνική προδοσία και αντάρτικο.

Μπαϊκάλ και Μπαχτσελί αρνούνται να συνεργήσουν στα «προδοτικά σχέδια της κυβέρνησης» και επαναλαμβάνουν ακούραστα ότι τα «δημοκρατικά ανοίγματα» είναι σχέδιο των ΗΠΑ!

Αυτό που δεν αντιδρά καθόλου, όπως είναι φυσιολογικό, είναι το κουρδικό DTP, το οποίο ακολουθεί μία στάση αναμονής όντας σε πλεονεκτική θέση. Φτάνει, μάλιστα, να εκφράζει απόψεις περί εμπλοκής Οτσαλάν στην όλη διαδικασία ή περί ομοσπονδίας, φέρνοντας σε αμηχανία και εκνευρισμό το κυβερνών κόμμα αλλά και τον Ερντογάν, ο οποίος θέλει να καρπωθεί την όλη διαχείριση ή πιθανή επίλυση του ζητήματος.

Ο Τύπος... γοητευμένος

Σημαντική είναι η εξέταση σε αυτό το σημείο και της στάσης του τουρκικού Τύπου και των πολιτικών αρθρογράφων απέναντι στο σχέδιο. Οι εφημερίδες που πρόσκεινται στην κυβέρνηση γράφουν με προσεκτικό τρόπο ότι τώρα υπάρχει ελπίδα, προκειμένου η Τουρκία ν' απελευθερωθεί από τους δαίμονές της ή ότι, εν πάσει περιπτώσει, και μόνο η πρόθεση της κυβέρνησης αποτελεί μια ιστορική στιγμή της χώρας.

Παράγοντας ΗΠΑ

Άσχετα με τις κατηγορίες της αντιπολίτευσης, πάντως, τις τελευταίες δύο εβδομάδες υπάρχει αυξημένη αμερικανική κινητικότητα στην Άγκυρα.

Πρώτον, η αμερικανική πρεσβεία εξέδωσε δελτίο Τύπου απαντώντας στους αρχηγούς της αντιπολίτευσης, όπου δηλώνει ότι «οι ΗΠΑ επικροτούν, αλλά καμιά άλλη σχέση δεν έχουν με τα δημοκρατικά ανοίγματα στην Τουρκία».

Δεύτερον, την προηγούμενη εβδομάδα επισκέφτηκαν την Άγκυρα η Tina Kaidanow, νέα υφυπουργός του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, υπεύθυνη για θέματα Ευρώπης και Ευρασίας, και είχε επαφές με τον Αχμέτ Νταβούτογλου, και ο Robert Wexler, μέλος της αμερικανικής Βουλής των Αντιπροσώπων και συναντήθηκε με τον Τούρκο Υπουργό Ενέργειας Τανέρ Γιλντίζ.

Τρίτον, αυτήν την εβδομάδα βρέθηκαν σε Άγκυρα και Κωνσταντινούπολη 6 μέλη της αμερικανικής Γερουσίας με εξαιρετικά φορτωμένο πρόγραμμα και σημαντικές συναντήσεις που έφταναν μέχρι το προεδρικό μέγαρο.

Τέλος, ο έγκυρος δημοσιογράφος Ισμαήλ Κιουτσούκαγια, της «Ακσάμ», αποκάλυψε ότι ο Τούρκος Πρωθυπουργός ετοιμάζεται να μεταβεί σε Αγγλία και Αμερική, χωρίς να δίνει λεπτομέρειες, υπονοώντας, όμως, ότι μπορεί να δει ενδεχομένως τον Ομπάμα.

Οι «αρχιτέκτονες»

Πολλοί αναρωτιούνται γιατί η κυβέρνηση Ερντογάν αποφάσισε να κινήσει μία δύσκολη και περίπλοκη διαδικασία, ενώ θα μπορούσε κάλλιστα ν' αφήσει τα προβλήματα να διαιωνίζονται, όπως έκαναν και πολλοί προκάτοχοί του.

Σε αυτό το ερώτημα έδωσαν απάντηση οι ίδιοι οι Τούρκοι πολιτικοί αναλυτές. Εν πολλοίς, η απάντηση είναι ο νέος Υπουργός Εξωτερικών, Αχμέτ Νταβούτογλου, ο οποίος από την αρχή της διακυβέρνησης του ΑΚΡ προσπαθεί να βάλει τις βάσεις για μία νέα πολιτική της χώρας. «Αφανής ήρωας», ωστόσο, του σχεδίου είναι ο Τούρκος Υπουργός Εσωτερικών, Μπεσίρ Αταλάι, ο οποίος διαχειρίζεται τον δημόσιο διάλογο με μία πρωτοφανή εποικοδομητική γλώσσα. Ο Αταλάι υπέβαλε μέχρι και έκθεση με νέο λεξιλόγιο και σειρά εννοιών προς αντικατάσταση των μέχρι τώρα χρησιμοποιούμενων φθαρμένων κλισέ και καλουπιών. Η αποφυγή αρνητικών και επιθετικών εκφράσεων είναι εμφανής και στις ομιλίες του Τούρκου Πρωθυπουργού.

Η μεγάλη κινητικότητα την οποία έχει αναπτύξει η Τουρκία τόσο στα εσωτερικά όσο και στα εξωτερικά ζητήματα και παράλληλα αν καταφέρει να αποδείξει ότι προχωρεί στα θέματα του εκδημοκρατισμού, τότε μία πιθανή πρόοδος στο Κουρδικό ή μία ομαλοποίηση των σχέσεων με την Αρμενία δεν αποκλείεται να της δώσει «ένα δυνατό χαρτί» και στην περίπτωση του Κυπριακού, απελευθερώνοντάς την από αγκιλώσεις του παρελθόντος.

«Άλλωστε, η ζωή είναι ένα ρίσκο!», είπε πρόσφατα ο Ερντογάν σε ομιλία του και αυτό το «σύνθημα» επαναλαμβάνει ως επωδό σε όλες τις δημόσιες εμφανίσεις που κάνει αυτόν τον καιρό.

Σημερινή