Πού το πάει η Αγκυρα στην Κύπρο

Ο πρόεδρος της Κύπρου κ. Δ. Χριστόφιας (αριστερά) με τον ομόλογό του κ. Νικολά Σαρκοζί κατά την πρόσφατη συνάντησή τους στο Παρίσι. Ακόμη και χώρες όπως η Γαλλία, οι οποίες αντιτίθενται στην πλήρη ένταξη της Τουρκίας, δύσκολα θα θυσίαζαν τα οικονομικά συμφέροντά τους για να τιμωρήσουν την Αγκυρα επειδή δεν εκπληρώνει τις υποχρεώσεις της

Εν όψει του δεύτερου γύρου των συνομιλιών για το Κυπριακό η Λευκωσία και η Αθήνα υποπτεύονται ότι η Τουρκία μπορεί και να «φλερτάρει» με την ιδέα της οριστικής διχοτόμησης

ΠΟΥ ΤΟ ΠΑΕΙη Τουρκία στο Κυπριακό; Επιδιώκει ειλικρινά μια λύση; Ή μήπως «καλοβλέπει» και την ιδέα της οριστικής διχοτόμησης, ίσως με τη δημιουργία δύο ξεχωριστών «συνεταιριστικών» κρατών;

Σε αυτά τα ερωτήματα προσπαθούν να απαντήσουν η Λευκωσία και η Αθήνα, καθώς την προσεχή Πέμπτη 10 Σεπτεμβρίου ξεκινά ο δεύτερος γύρος συνομιλιών για την επίλυση του Κυπριακού. Οι δύο κυβερνήσεις πρέπει να συντονίσουν τις κινήσεις τους εν όψει της αξιολόγησης της Τουρκίας τον Δεκέμβριο επί της εφαρμογής ή όχι του Πρωτοκόλλου της Αγκυρας. Τότε, και παρά τα κατά καιρούς λεγόμενα, η αναβολή της τελικής αξιολόγησης της Τουρκίας θεωρείται ιδιαίτερα πιθανή. Ακόμη και κράτη που αντίκεινται στην πλήρη ένταξη (π.χ. Γαλλία) δύσκολα θα θυσίαζαν τα οικονομικά συμφέροντά τους για να τιμωρήσουν την Τουρκία. Μια τέτοια εξέλιξη δεν θα μπορούσε να αγνοηθεί από την Αθήνα και τη Λευκωσία, με την τελευταία να γνωρίζει ότι η κατάρρευση της ενταξιακής πορείας της Τουρκίας θα έθετε εν κινδύνω τις απευθείας συνομιλίες. Αυτές ήδη βρίσκονται σε εύθραυστη ισορροπία, τη στιγμή που ενώ ήταν προγραμματισμένο να αρχίσει στις 3 Σεπτεμβρίου ο δεύτερος γύρος, η αναταραχή που σημειώθηκε στο οδόφραγμα του Λιμνίτη οδήγησε σε αναβολή τους, προκαλώντας αμηχανία στα Ηνωμένα Εθνη.

Oυδείς μπορεί να αμφισβητήσει ότι ο δρόμος για λύση του Κυπριακού είναι στρωμένος με αγκάθια. Επειτα από τα πενιχρά αποτελέσματα του πρώτου γύρου, ελάχιστα βήματα προόδου έχουν πραγματοποιηθεί. Τα αλληλένδετα κεφάλαια των ζητημάτων του εδαφικού, των εγγυήσεων, των εποίκων και του περιουσιακού θεωρούνται ο γόρδιος δεσμός που, αν κοπεί, θα μπορούσε να ρίξει φως στο τούνελ των διαπραγματεύσεων. Ωστόσο πλήρες σκοτάδι καλύπτει προς το παρόν στο κεφάλαιο της ασφαλείας και των εγγυήσεων, όπου οι διαφωνίες είναι θεμελιώδεις.

Παρά τις συγκλίσεις, το μείζον πρόβλημα στη διακυβέρνηση είναι η εκλογή της εκτελεστικής εξουσίας. Ο κ. Χριστόφιας έχει εισηγηθεί την εκλογή προέδρου και αντιπροέδρου που θα διορίζουν το υπουργικό συμβούλιο. Οι Τουρκοκύπριοι το αποδέχονται αυτό, αλλά κάπου εδώ αρχίζουν οι διαφωνίες. Οι Ελληνοκύπριοι θέλουν εκλογή προέδρου και αντιπροέδρου με ενιαίο ψηφοδέλτιο σε όλο το νησί, με σταθμισμένη ψήφο των Τουρκοκυπρίων (ώστε η βαρύτητα της ψήφου τους να είναι μεγαλύτερη του ποσοστού τους επί του πληθυσμού).

Αντίθετα, ο κ. Ταλάτ θέλει η εκλογή να γίνεται από τη Γερουσία (όπου οι δύο κοινότητες εκπροσωπούνται σε ποσοστό 50%50%), και πάλι με σταθμισμένη ψήφο των Τουρκοκυπρίων. Στο πλαίσιο αυτό, τα Ηνωμένα Εθνη έχουν προχωρήσει σε «γεφυρωτικές ιδέες», όπως οι εκλογές για πρόεδρο και αντιπρόεδρο να διεξάγονται σε κάθε κοινότητα και κατόπιν οι δύο επικρατέστεροι να ψηφίζονται από το σύνολο του πληθυσμού.

Στο περιουσιακό, οι διαφωνίες συνοψίζονται στο εξής: Οι Ελληνοκύπριοι θέλουν σεβασμό στο δικαίωμα επιστροφής μιας περιουσίας στον νόμιμο ιδιοκτήτη της. Οι Τουρκοκύπριοι προβάλλουν, αντίθετα, το δικαίωμα του χρήστη. Επομένως προκρίνουν αποζημιώσεις και ανταλλαγές έναντι επιστροφών Ελληνοκυπρίων, προκειμένου να διασφαλίζεται ενισχυμένη διζωνικότητα.

Στο θέμα του εδαφικού παρουσιάζεται επίσης διαφορά φιλοσοφίας. Οπως αποκάλυψε πρόσφατα και η εφημερίδα «Πολίτης», στα αρχικά έγγραφα που κατέθεσε ο κ. Χριστόφιας η επιστροφή της Αμμοχώστου, της Καρπασίας και της Μόρφου κρίνεται αναγκαία, καθώς ο κύπριος πρόεδρος δίνει μεγάλη έμφαση στην επιστροφή παραθαλάσσιων περιοχών. Επιπλέον, θα διευκολυνόταν η επιστροφή μεγάλου αριθμού εκτοπισμένων (περίπου 100.000). Ωστόσο τα αιτήματα αυτά προσκρούουν στην έμφαση των Τουρκοκυπρίων στη διζωνικότητα, στην «εδαφική ακεραιότητα» και στην οικονομική βιωσιμότητα του κρατιδίου τους.

Σταυρόλεξο για δυνατούς λύτες θα είναι όμως η ασφάλεια. Η Τουρκία εμφανίζεται αμετακίνητη στο ζήτημα των εγγυήσεων, ενώ η Λευκωσία προβάλλει το επιχείρημα ότι η καλύτερη εγγύηση είναι η ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ. Κατά τους Ελληνοκυπρίους, το κλειδί σε αυτό το θέμα είναι η άρση του μονομερούς δικαιώματος επέμβασης της Αγκυρας, καθώς και η αποχώρηση των στρατιωτικών αποσπασμάτων Ελλάδας και Τουρκίας.

Ο διεθνής παράγοντας

ΤΑ ΤΡΙΤΑμέρη που άμεσα ή έμμεσα εμπλέκονται στο Κυπριακό (Βρετανία, ΕΕ, ΟΗΕ και κυρίως τα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας) τηρούν προς το παρόν προσεκτική στάση. Ορόσημο πάντως αποτελεί ο δεύτερος γύρος, όταν αναμένεται να ξεκινήσει το «πάρε-δώσε» των συνομιλιών και θα ολοκληρωθεί η συγγραφή της Εκθεσης Προόδου για την Τουρκία εν όψει του Δεκεμβρίου. Αν και όλες οι πλευρές μιλούν για «κυπριακή λύση», θα πρέπει να θεωρείται δεδομένο ότι τα Ηνωμένα Εθνη θα προσπαθήσουν να υποβοηθήσουν τα δύο μέρη, καταθέτοντας συγκεκριμένες ιδέες που κατά ορισμένους «φλερτάρουν» με την επιδιαιτησία.

Η Αγκυρα πάντως επισημαίνει ότι αν και αυτή τη φορά δεν βρεθεί λύση θα πρέπει να εξεταστούν άλλα ενδεχόμενα. Προβάλλει άλλωστε το γεγονός ότι η αποτυχία του 2004 βαρύνει την ελληνοκυπριακή πλευρά. Η Λευκωσία πιστεύει ότι το κλειδί της λύσης βρίσκεται στην Αγκυρα. Αν δηλαδή η Τουρκία ενθαρρύνει τους Τουρκοκύπριους να προχωρήσουν σε λύση που να βασίζεται στο τρίπτυχο διζωνική και δικοινοτική ομοσπονδία με μία κυριαρχία και μία ιθαγένεια, τότε μπορεί να εξευρεθεί λύση και τους πρώτους μήνες του 2010 να γίνει η έγκρισή της με χωριστά δημοψηφίσματα.

Το ενδεχόμενο «ταϊβανοποίησης» των Κατεχομένων, ώστε να συνδιαλέγονται σε πολιτικό και εμπορικό επίπεδο με την ΕΕ, είναι ένα σενάριο που έχει ξεκινήσει να συζητείται και στις Βρυξέλλες. Στην ίδια γραμμή ενός «έμμεσου» εκβιασμού κινούνται και σκέψεις για αναθεώρηση της εντολής της ειρηνευτικής δύναμης του ΟΗΕ τον Δεκέμβριο.
Το Βήμα